________________
૨૮
उत्तराध्ययनसूत्रे छाया-अपिघातश्च गिरिविद्युद्भित्तिपतनाच्च वा भवेत् ।
संबद्धहस्तपादादयो वा, वातेन भवेयुः ॥१॥ एतैः कारणैाघातिमं मरणं भवति बोद्धव्यम् ।
परिकाकृत्वा, प्रत्याख्याति ततो भक्तम् ॥ २॥ अस्मिन् पक्षे सपरिकर्मापरिकर्मरूपं भेदद्वयं भक्तपत्याख्यानादौ त्रिविधेऽपि मरणे विज्ञेयम् ।
तथा निहारि, अनिहारि, इति द्विविधमाख्यातम् । उपाश्रयादौ ग्रामनगराभ्यन्तरे यो मरणकालाख्यमनशनं प्रतिपद्यते तस्य तनिहारि भवति, मरणानन्तरं तत्कलेवरस्य निर्हरणात् । निर्हरणं-मृतकलेवरस्य ग्रामाद बहिनिष्काशनं निरिः, सोऽस्यास्तीति-निर्हारि । यत्तु ग्रामादिभ्यो बहिः क्वचिदरण्यादौ गला मरण
ऐसे कारणोंके उपस्थित होनेपर कि जब रोग असाध्य हो जाय वायु. रोगसे हाथपांव जकड़ जावें विजली पर्वत या दिवाल ऊपर गिर पडे आदि कारणोंके उपस्थित होनेपर साधु संलेखनाके विना ही भक्तप्रत्याख्यान आदि धारण कर लेता है। इस पक्षमें सपरिकर्म अपरिकर्म, ये दो भेद भक्तप्रत्याख्यान इंगित पादपोपगमन, इन तीनों प्रकारके मरणमें जानना चाहिये। (निहारीमनीहारी-निहारि अनिभरि) तथा यह मरणकालरूप अनशन निर्हारि और अनिर्हारिके भेदसे भी दो प्रकार होता हैं-ग्राम नगरके भीतर उपाश्रय आदिमें जब यह मरणकाल अनशन साधु अंगीकार करता है तब उसका वह अनशन निर्हारि है, क्यों कि मरणके बाद ही उसका वह कलेबर गांवसे बाहिर निकला जाता है। तथा जब ग्रामनगर आदिसे बाहिर बन आदिमें जाकर साधु मरणकालरूप अनशन धारण
આવા કારણેના ઉપસ્થિત થવાથી કે, જ્યારે રેગ અસાધ્ય થઈ જાય, વાયુગથી હાથ પગ ઝકડાઈ જાય, વિજળી ઉપર પડે આદિ કારણે ઉપસ્થિત થવાથી સાધુ સંખના વગર જ ભકત પ્રત્યાખ્યાન આદિ ધારણ કરી લે છે. આ પક્ષમાં સપરિકમ, અપરિકર્મ, આ બે ભેદ ભકતપ્રત્યાખ્યાન, ઇગિત, પાદ
रमन, मात्रणे प्रारना भरमा नय. निहारीमनीहारीनिर्हारि अनिर्हारि तथा मा भ२४३५ अनशन नि२७ मने मनिहारी ના ભેદથી પણ બે પ્રકારનાં હોય છે. ગ્રામ અથવા નગરની અંદર ઉપાશ્રય આદિમાં જ્યારે આ મરણકાળ અનશન સાધુ અંગિકાર કરે છે ત્યારે તેનું એ અનશન નિહારી છે. કેમકે, મરણના પછી જ તેનું એ કલેવર ગામથી બહાર કાઢવામાં આવે છે. તથા જ્યારે ગ્રામ અને નગરથી બહાર વન આદિમાં જઈને સાધુ મરણકાળ રૂપ અનશન ધારણ કરે છે ત્યારે એ અનશન અનિ
उत्तराध्ययन सूत्र:४
