________________
३८०
उत्तराध्ययनस्ने तपो घनतप उच्यते । च शब्दः समुच्चये। तथा-वर्ग: वर्गतपश्च भवति । तत्र च धन एव घनेन गुणितो वर्गों भवति, अर्थात्-चतुष्पष्टिश्चतुष्षष्टयेव गुणिता, जातानि षण्णवत्यधिकानि चत्वारि सहस्राणि ४०९६ । एतावद्भिश्चतुर्थादिदशमान्ततपःपदैरूपलक्षितं वर्गतपो भवति । 'जो सो' इत्यादौ पुंलिङ्गनिर्देश आषत्वात् । ॥ १०॥ मूलम्-तत्तो ये वग्गवग्गो, पंचमो छ?ओ उ पइण्णतवो।
मणइच्छिय चित्तत्थो, नायवो होई इत्तरिओ ॥११॥ छाया-ततश्च वर्ग वर्गः, पञ्चमं षष्ठकं तु प्रकीर्णतपः ।
मनईप्सितचित्राथ, ज्ञातव्यं भवति इत्वरिकम् ॥११॥ टीका-'तत्तो य ' इत्यादि
ततश्चवर्गतपसोऽनन्तरं, वर्गवर्गः वर्गवर्गनामकं तपः पञ्चममित्वरिकम् । तत्र वर्ग एव यदा वर्गेण गुणितः स्यात् , तदा वर्गवर्गों भवति । यथा चत्वारि सहस्राणि षण्णवत्यधिकानि, तावतैव गुणितानि स्युस्तदा एका कोटिः, सप्तपष्टिलक्षाः, सप्तसप्ततिः सहस्राणि, द्वे शते, षोडशाधिके ( १६७७७२१६)। एतावअर्थात् षोडश १६ पदात्मक प्रतर तपको पदचतुष्टयात्मिक श्रेणी द्वारा गुणित करने पर यह घन तप होता है। तथा चौसठ ६४को ६४चौसठसे गुणा करने पर वर्ग तप होता है। ६४४६४ चौसठ चौसठको गुणा करने पर गुणन फल चारहजारछयानवे ४०९६ आते हैं। इतने चतुर्थादि दशमान्त तपपदोंसे उपलक्षित वर्गतप होता है ॥१०॥ . 'तत्तोय' इत्यादि।
अन्वयार्थ-वर्गतपके बाद (तत्तोय-ततश्च) (पंचमो वग्ग वग्गोपञ्चमं वर्गवर्गः) पांचमा वर्ग वर्ग नामना इत्वरिक तप है अर्थात ४०९६ चारहजारछयानवेको ४०९६ चारहजारछयानवेसे गुणा करने परપદાત્મક ઘનતપ થાય છે. અથવા ડિશ (૧૬) પદાત્મક પ્રતર તપને પદ ચતુ. છયાત્મિક શ્રેણી દ્વારા ગુણવાથી આ ઘનતપ થાય છે. ૬૪૪૬૪ ચોસઠ ચોસઠને ગુણવાથી ગુણનફળ ચાર હજાર છ(૪૦૯૬) આવે છે. આટલા ચતુર્થાદિ દશમાનત તપ પદોથી ઉપલક્ષિત વર્ગોતપ છે. ૧૦
" तत्तोय" छत्या!
मन्वयार्थ-तत्तोय-ततश्च वर्गत५नी ५७ी पंचमो वग्गवगो-पञ्चम वर्गवर्गः પાંચમું વર્ગ વર્ગ નામનું ત્વરિક તપ છે અર્થાત ૪૦૯૬ ચાર હજાર છન્ને ૪૦૬ ચાર હજાર છ7થી ગુણાકાર કરવાથી ૧૬૭૭૭૨૧૬ એક કરોડ સડ
उत्तराध्ययन सूत्र :४
