________________
९२५
प्रियदर्शिनी टीका अ. २३ श्रीपार्श्वनाथचरितनिरूपणम्
(१) श्रोत्रेन्द्रियस्य विषयस्त्रिविधस्तद् यथा-जीवशब्दः अजीवशब्दः, मिश्रशब्दश्चति । विकारास्तु श्रोत्रेन्द्रियस्य द्वादशसंख्यका भवन्ति । शुभाशुभभेदद्वयेन त्रयाणां विषयाणां षड्भेदा भवन्तिः तेषां पण्णां रागद्वेषभेदाद् द्वैविध्ये १२ द्वादशभेदा भवन्ति ।
(२) चक्षुरिन्द्रियस्य विषयः पञ्चविधो वर्णः। तेषां पञ्चानां सचित्ताचि. तमिश्रभेदात् त्रैविध्ये पञ्चदशविकारास्तेषां पुनः शुभाशुभभेदेन द्वैविध्ये त्रिंशद् भेदाः भवन्ति । तेषां त्रिंशत्संख्यकानां विकाराणां रागद्वषभेदाद् द्वैविध्ये षष्टि ६० संख्यका विकाराचक्षुरिन्द्रियस्य भवन्ति । दोसौ चालीस २४० है। वे इस प्रकार से हैं
श्रोत्रेन्द्रिय का विषय जोशब्द है, वह जीवशब्द, अजीवशब्द तथा मिश्रशब्द के भेद से तीन प्रकार है। तथा इस इन्द्रिय का विकार बारह १२ प्रकार है । इन तीनों के शुभ और अशुभ के भेद से छह ६ भेद हो जाते हैं। इन छहों के साथ राग और द्वेष इन दो को गुणित करने से बारह १२ भेद हो जाते हैं ।।१।
चक्षु इन्द्रिय का विषय वर्ण है वह पांच प्रकार का है। तथा इस इन्द्रिय के विषय का विकार साठ ६० प्रकार का है। चक्षु इन्द्रिय का विषय जो पाँच प्रकार का कहा गया है वह सचित्त, अचित्त एवं मिश्र के भेद से तीन-तीन ३-३ भेद वाला हो जाता है। इस तरह विकार के पन्द्रह १५ भेद हो जाते हैं। अब पन्द्रह १५ भेदों के शभ
और अशुभ के साथ गुणित करने पर ३० भेद और हो जाते हैं इन तीस भेदों को भी राग और द्वेष से गुणित करने पर चक्षु इन्द्रिय के विकार के साठ भेद निष्पन्न होते हैं ।२। २४० छे. ते मा प्रारना छ. --
શ્રવણેન્દ્રિયને વિષય જે શબ્દ છે તેના જીવ શબ્દ, અજીવ ગાબ્દ તથા મિશ્ર શબ્દના ભેદથી ત્રણ પ્રકાર છે. તથા આ ઈન્દ્રને વિકાર બાર પ્રકારનો છે. આ ત્રણેના શુભ અને અશુભના ભેદથી છ છ ભેદ થઈ જાય છે. આ છની સાથે રાગ અને દ્વેષ એ બન્નેને ગુણવાથી બાર ભેદ થઈ જાય છે. ૧
ચ ઇન્દ્રિયને વિષય વણું છે તે પાંચ પ્રકારનો છે. તથા આ ઈન્દ્રિયના વિષયને વિકાર સાઠ પ્રકારનો છે. ચક્ષુ ઈન્દ્રિયને વિષય જે પાંચ પ્રકારને બતાવવામાં આવેલ છે તે સચિત્ત અચિત્ત અને વર્ણના ભેદથી ત્રણ ત્રણ ભેદ થઈ જાય છે. આ પ્રકારે વિકારના ૧૫ પંદર ભેદ થઈ જાય છે. હવે એ પંદર ૧૫ ભેદે ને શુભ અને અશુભની
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
