________________
८७६
उत्तराध्ययन सूत्रे
दयां विना धर्मोऽपि न शोभते । दयारहितो धर्मस्तु धर्माभास एव । निष्कृपस्यास्य कायक्लेशः पशोरिव विफलः । पार्श्वप्रभोर्वचनमाकर्ण्य कमठतापस एवमब्रवीत् - राजपुत्र ! भवादृशा जना गजशिक्षादौ दृक्षाः स्युः, धर्मे तु वयं मुनय एव दक्षाः वयं हि सर्वज्ञाः स्मः । ततः पार्श्वप्रभुरग्निकुण्डे प्रज्वलत्काष्ठं प्रदर्श्य तं पृष्टवान् किमस्त्यस्मिन् काष्ठे ? स प्राह--नास्ति किमपीति ! ततः पार्श्वप्रभुरग्निकुडात्तत्काष्ठं सेवके निष्कास्य यत्नेनाभेदयत् । तस्माज्ज्वलनज्वाला समाकुलं म्रियमाणं नागनागिनी युगलं निर्गतम् । तदा भगवान् नमस्कारमन्त्रस्य शरणं तस्मै दत्तवान् । तथा प्रत्याख्यानादिकं चापि परलोकप्रस्थिताय मुख की शोभा नहीं होती है उसी प्रकार दया के विना धर्म की भी शोभा नहीं होती है । ऐसा धर्म वास्तविक धर्म नहीं है किन्तु वह तो धर्माभास है। पशु की तरह दया रहित का थोथा यह कायक्लेश बिल्कुल निष्फल है । इस तरहू प्रभु का कथन सुनकर कमल तापस ने उनसे कहा - राजपुत्र ! आप जैसे मनुष्य तो गज की शिक्षा आदि में ही निपुण हो सकते हैं धर्म में नहीं । धर्म में तो हम मुनिजन ही दक्ष हुआ करते हैं। क्यों कि हम सर्वज्ञ हैं । इस प्रकार कमठ तापस के वचनों को सुनकर प्रभु अग्निकुण्ड से प्रज्वलत्काष्ठ को उसे दिखलाकर कहने लगे- बोलो इसमें क्या है? तापस ने कहा इसमें कुछ भी नहीं है । पश्चात पार्श्वप्रभु ने अग्नि कुण्ड से उस काष्ठ को सेवकों द्वारा निकलवा कर उसको बडी सावधानी से चिरवाया। चिरवाते ही उस में अग्नि की ज्वाला से मरता हुआ नागनागिनी युगल निकला। प्रभुने उन दोनों को पंच नमस्कार मंत्र सुनाया । तथा परलोक में प्रस्थान करने वाले માઢાની શાલા નથી હાતી તે પ્રમાણે દયા વગર ધર્મની શાભા હેાતી નથી. એવા ધમ વાસ્તવિક ધમ નથી પરતુ માત્ર ધર્માભાસ છે. પશુની માફક દયા રહિત એવા આ કાયાને કલેશ બિલકુલ નિષ્ફળ છે. આ પ્રમાણે પ્રભુનું કથન સાંભળીને કમઠ તાપસે તેમને કહ્યું રાજપુત્ર! આપ જેવા મનુષ્ય તે હાથીને શિક્ષણ આપવા વિ. કામમાં જ નિપુણ હાય છે, ધમ માં નહી. ધમ'માં તે અમે મુનિજને જ જાણતા હાઇએ છીયે. કેમકે અમે સધળુ જાણનારા હાઈએ છીયે આ પ્રકારનાં કમઠ તાપસનાં વચનાને સાંભળીને એ અગ્નિકુંડમાં મળી રહેલા લાકડાને તેને બતાવીને उधु--उडो खाभांशु छे ? तापसे उछु है, भांड या नथी. पछीथी पाव કુમારે સેવક પાસે અગ્નિકુંડમાં મળી રહેલ લાકડાને બહાર કઢાવી ઘણી જ સાવધાનીથી તેને ડાબું ફડાવતાં જ અગ્નિથી મૃત્યુના આરે ઉભેલ એવુ નાગ નાગણીનું યુગલ નીકળ્યુ' પ્રભુએ એ બન્નેને નમસ્કાર મંત્ર સંભળાવ્યા તથા પરલેાકમાં પ્રસ્થાન કરી રહેલા એમને માટે ભાતા સ્વરૂપ પ્રત્યાઘાન આફ્રિક પણ
उत्तराध्ययन सूत्र : 3
