________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. २३ श्रीपार्श्वनाथचरितनिरूपणम्
८२५
सर्वत्र भ्रमयित्वा निर्वासितवान् । एवं मरणादप्यधिकमपमानं प्राप्तः कमठः जातवैराग्यां वनं गतः । तत्र स तापसो भूत्वा बालतपस्ततुमारब्धवान् । इतश्च मरुमृति: कमठस्यातीदुःसह विडम्वनां वक्ष्य पश्चात्तापसमन्वित एवमचिन्तयत् - अहो ! धिङ् माम् ! येन मया गृहच्छिद्रं राज्ञे निवेद्य ज्येष्ठभ्रातुदेशाकारिता । अहो ! "गृहदश्वरितं लोके प्रकाश्यं नैव कस्यचित्" इति नीतिवचोऽपि रोपाक्रान्तेन मया विस्मृतम् । अतोऽहं भ्रातुः समीपे गत्वा उसका अनाचार भी जनता के सामने घोषित किया जावे। इस तरह समस्त नगर भर में उसको चारों और फिराया जावे। राजाकी इस प्रकार आज्ञा प्राप्त कर राजपुरुषोंने उसको उसी प्रकार का परिस्थिति से युक्त कर नगर से बाहिर निकाल दिया । इस प्रकार मरण से अधिक दुःखाई अपमानकों पाया जिससे कमठ के चित्त में वैराग्य का भाव जागृत हो उठा। वह वनमें चला गया। वहां उसने तापस के वेषमें रह कर अज्ञान तप तपना प्रारंभ कर दिया। इधर जब मरुभूति ने कमठ की इस प्रकार दुतः डिम्बना देवी तो उसका अन्तःकरण पश्चात्ताप से उत्तम होकर विचारने लगा- - अहो मुझे धिकार है मैंने व्यर्थ में ही राजा से गृहच्छिद्र कहकर इस आपत्ति को मोल लिया है। ज्येष्ठ भ्राता की इस दुर्दशा का कारण मैं ही हुआ हूं, इस मेरी मूर्खता ने ही आज मेरे घर को उजाड़ दिया है। सछ है नीतिकारों का ऐसा कहना की - " ग्रह के दुखरित को कहाँ पर भी प्रकट नहीं करना चाहिये” । વામા આવે. આ પ્રમાણે આખા નગરમાં ચારે તરફ તેને ફેરવવામાં આવે. રાળની આ પ્રકારની આજ્ઞા મળતાં રાજપુરૂષાએ રાજઆજ્ઞા અનુસાર કરીને એ દુખારી કમઠ પુરોહિતને નગરથી બહાર કરી દીધો. આ પ્રમાણે મરણી પણ અતિ ભયંકર એવા અપમાન પામવાથી એ કમાના મનમાં તીવ્ર વૈરાગ્યભાવ જાગૃત થઇ ગયા. આથી તે વનમાં ચાલ્યા ગયા ત્યાં તેણૢ તાપસના વેશમાં રહીને ખૂબ જ શ્રદ્ધાપૂર્વક તપ તપવાના પ્રારંભ કરી દીધો આ તરફ મરૂભૂતિએ જ્યારે કમઢના આવા પ્રકારની દુઃસહ વિટ'બના જોઇ ત્યારે તેનું અંતઃકરણ પદ્મ ત્ત પી ઉકળી ઉઠયું અને તે મનેામન વિચારવા લાગ્યા કે, મને ધિક્કાર છે, બ્લમાં મે મારૂં ગૃહછિદ્ર રાજા પાસે જાહેર કરીને આ પ્રકારની આર્પાત્ત ઉભી કરેલ છે. મેાટાભાઇની આવી દુર્દશાનું કારણ હું જ છું. મારી આ પ્રકારની મૂર્ખતાના કારણે આજે મારા હાથે મારૂ ઘર ઉજડ બનેલ છે. સાચુ છે નીતિારાનું એ કહવું છે કૅ, “પોતાના ઘરનું છિદ્ર કાઇ પણ ભાગે કાંચ પ્રગટ ન કરવુ જોઈએ
૧૦૪
उत्तराध्ययन सूत्र : 3
