________________
६५६
उत्तराध्ययनसूत्रे
एवम् अनेन प्रकारेण आत्मानुशासकः स संयतः ऋजुभावम् प्रतिपद्य रितः सन् निर्वाणमार्गम् उपैति प्राप्नोति। तत्कालापेक्षया वर्तमाननिर्देशः ॥२०॥
ततः स कीदृशः सन् किं करोतीत्याह-- मूलम्--अरइरइसहे पहीणसंथवे, विरए आयहिए पहाणेवं ।
परमपंएहिं चिट्ठई, छिन्नसोए अममे अकिंचणे ॥२१॥ छाया--अरतिरतिसहः प्रहीणसंस्तवः, विरत आत्महितः प्रधानवा ।
परमार्थपदेषु तिष्ठति, छिन्नशोकः अममः अकिञ्चनः ।।२१।। टीका--'अरइरइसहे'। अरतिरतिसहः अरतिः संयमविषया, रतिः असंयमविषया, ते सहते-ताभ्यां न बाध्यते-यः स तथा, संयमे रतिमान् असंयमेऽरतिमानित्यर्थः, तथा-प्रहोणसंस्तवः-प्रहीण: पक्षीणः संस्तवो परिचयो यस्य स तथा, त्यक्तसङ्ग इत्यर्थः संस्तवः णाम सदा एकसे रहा करते हैं-प्रशंसा, निंदा में पक्षपात की गंध भी वहां नहीं रहती है। अतः अब त मुनि है तो तेरे भी ऐसा ही बनना चाहिये। ऐसा बनेगा तभी जोकर निर्वाणमार्ग की प्राप्ति हो सकेगी ॥२०॥
फिर वे समुद्रपालमुनि कैसे होते हुए क्या किया सो कहते हैं'अरइरइसहे' इत्यादि।
अन्वयार्थ-(अरइरइसहे-अरतिरतिसहः) उन समुद्रपाल मुनिराज को कभी भी संयम में अरति एवं असंयम में रति भाव नहीं हुआअर्थात्-वे इस प्रकार के भाव से बाधित नहीं हुए-न भावों को उन्हों ने किया। (पहीणसंथवे-पहीणसंस्तवः) माता पिता आदि के साथका परिचय पूर्वसंस्तव तथा श्वशुर-आदि का संबंध पश्चात् संस्तव है सो માન થવાથી ખેદ ભાવની જાગૃતિ થાય છે તેમનું પરિણામ સદા એકસરખું રહ્યા કરે છે. પ્રશંસા-નિંદામાં પક્ષપાતની ગંધ પણ ત્યાં રહેતી નથી. આથી જ્યારે તું મુનિ છે તે તારે પણ એવા બનવું જોઈએ. એ બનીશ ત્યારે જ નિર્વાણ માગની પ્રાપ્તિ થઈ શકશે. પારો
પછી તે સમુદ્રપાલ મુનિએ કેવા બનીને શું કર્યું તેને કહે છે – "अरइरइसहे त्यादि
अन्याय-अरइरइसहे-अरतिरतिसहः से समुद्रपाल मुनिराने ही पान સંયમમાં અરતી અને અસંયમમાં રતીભાવ ન થયે. અર્થા–તેઓ આ પ્રકારના माथी माधित न या सेवा भावाने तेभरे सडन या. पहीणसंथवे-पहीणसंस्तवः मातापिता माहिनी सानी पश्यिय, पूसस्तव तथा श्वसुर माहिनी સંબંધ એ પછીને સંબંધ છે તે એ મુનિરાજે આ બન્ને પ્રકારના સંબંધને
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
