________________
४४८
उत्तराध्ययनसूत्रे आदाय अत्यादरेण गृहीत्वेत्यर्थः, अथवा शिरसा-शिरः प्रदानेन-जीवितनैरपेक्ष्येण आदाय अव्याक्षिप्तेन-चावल्यवर्जितेन चेतसा उग्रं तपः कृत्वा तृतीयभवे मुक्ति गतः ॥५१॥
अथ महाबलकथा आसीदत्र भरतक्षेत्रे हस्तिनापुरे नगरेऽतुलबलयुक्तो बलो नाम राजा । तस्यासीत्प्रभावती नाम महिषी । एकदा सा सुकोमलायां शय्यायां शयाना स्वप्ने सिंह दृष्टवती। तया निवेदितस्वमवृत्तान्तो भूपतिस्तां प्रोवाच-देवि ! यथा सिंहो वने स्वपराक्रमेण मृगादिपशून् पराजित्य वनराज्यं करोति तथैव त्वत्संबलः राजऋषिः) महाबल नामके राजऋषि ने (सिरिं सिरसा आदायश्रियं शिरसा आदाय) संयम रूप भाव श्री को शिर से-बडे आदर भाव से-धारण करके (अव्वक्खित्तेण चेयसा-अव्याक्षिप्तेन चेतसा) चंचलतावर्जित एकाग्रता से (उग्गं तवं किच्चा-उग्रं तपःकृत्वा) उग्रतपस्या करके तृतीयभव में मुक्ति लाभ किया है।।
महाबल की कथा इस प्रकार है
भरत क्षेत्र के अन्तर्गत हस्तिनापुर नगर में पहिले अतुलबलसंपन्न एक बल नामके राजा रहते थे। इनकी पटरानी का नाम प्रभावती था। एक दिन रानी ने सुकोमल शय्यापर सोती हुई स्वप्न में सिंह को देखा। प्राभातिक क्रियाओं से निवृत्ति पाकर वह अपने पति के पास पहुँची और रात्रि में देखे हुए इस स्वप्न को कह कर इसका क्या फल है ऐसा उनसे पूछा। राजा ने स्वप्नफल इस प्रकार कहा-देवि ! जिस प्रकार सिंह वन में मृग आदि पशुओं को जीतकर वन ऋषिः म नामाना राषिसे सिरि सिरसा आदाय-श्रीयं शिरसा आदाय श्री पोताना भरत४ ७५२ ५४ मा६२ भाव साथै धा२९५ ४२री अमक्खित्तेण चेयसा-अध्याक्षिप्तेन चेतसा यसता त थित्तनी सेयताथी उग्गं तवं किच्चा-उग्रं तपः कृत्वा तपस्या ४शन श्री समi मुस्तिनासाम ४२ छ. મહાબલની કથા આ પ્રકારની છે- ભરત ક્ષેત્રની અંદર આવેલા હસ્તિનાપુરનગરમાં આગળ અતુલ એવા બળશાળી એક બલ નામના રાજા હતા તેની સ્ત્રીનું નામ પ્રભાવતી હતું. તે એક દિવસ પિતાની સુકેમળ શિયા ઉપર રાત્રે સૂતી હતી ત્યારે તેણે સ્વપ્નામાં એક સિંહને જોયો. સવારની ક્રિયાઓથી નિવૃત્ત થઈને તે પિતાના પતિની પાસે પહોંચી અને રાત્રીમાં જોયેલા સ્વપ્નની વાત કહીને તે સ્વપ્નના ફળને પૂછ્યું. રાજાએ સ્વપ્નના ફળને એ પ્રમાણે કહ્યું, દેવી ! જે પ્રમાણે સિંહ મૃગ આદિ પશુઓને જીતીને વનનું રાજ
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૩
