________________
२६२
उत्तराध्ययनसूत्रे क्रुद्धाकालादिवास्माद् गजाद्रक्षरक्षात्मानम् , अपसरापसरशीघ्रम् । महापद्मकुमारो राजानमाह राजन् । पश्यतु भवान् , अहमेनं मदोन्मत्तं गजं सम्मत्येव वशी करोमि। इत्युक्त्वा महापद्मकुमार उत्तरीये प्रहरन्तमधोमुखं तं मजं ताडयामास । ततः स गज उत्तरीयं परित्यज्य पकुमाराभिमुखो जातः । तावत् कुमार उत्प्लुत्य गजस्योपरि समुपविष्टः । ततः कुमारो मुष्टिभिश्चरणैः पादाङ्गष्ठेचोभिरङ्कुशेश्च गजं स्ववशेऽकरोत् , कलभमिव च तं नर्तयति । कुमारस्यैतत्साहसं आते ही उसने महापन से कहा-कुमार । क्रुद्ध हुए काल की तरह इस गज से तुम शीघ्र ही दूर होजाओ और अपने आपको बचाओं नहीं तो यह मार डालेगा। राजा के इस तरह के वचनों को सुनकर महापभने उन से कहा-हे राजन् ! आपका कहना ठीक है परन्तु आप देखे मैं इस गजकी क्या हालत करता हूं। अभी थोडी देर बाद ही मैं उसकी मस्ती उतार देता हूं। ऐसा कह कर महापद्मकुमारने उसी समय नीचा मुख करके उत्तरीय वस्त्र पर प्रहार करते हुए उस गजराजको ताडित किया। ताडित होते ही गज उतरीय वस्त्रको छोडकर कुमारकी तरफ बढा। उसके बढ़ते ही कुमार उछलकर उसके ऊपर बैठ गया। बैठते ही कुमारने उस गजको मुष्टि एवं चरणोंके प्रहारों से पैरोंके अंगूठों से तथा विविध प्रकारके शिष्ट वचनों से एवं अंकुश आदि से अपने वश में कर लिया। तथा हाथीके बच्चेकी तरह उस गजको खूब नचाया। कुमारके इस साहसने महासेन राजाको પદ્મને કહ્યું કે, કુમાર! કોધિષ્ટ થયેલા કાળના જેવા આ હાથીની સામેથી તમે જલદીથી દૂર જાવ અને પિતાની જાતને બચાવે, નહીં તો એ તમને મારી નાખશે. રાજનાં આ પ્રકારનાં વચન સાંભળીને મહાપદ્રકુમારે તેમને કહ્યું કે, હે રાજન તમારૂં કહેવું ઠીક છે, પરંતુ આપ જુઓ કે આ હાથીની હું કેવી હાલત કરૂં છું ? હવે થોડી જ વારમાં હું તને મદ ઉતારી દઉં છું. એમ કહીને મહાપદ્યકુમારે એ વખતે નીચું મોઢું કરીને ઉત્તરીય વસ્ત્ર ઉપર પ્રહાર કરી રહેલા એ ગજરાજને મારવાને પ્રારંભ કર્યો. આથી ગજરાજ ઉત્તરીય વબને છેડીને એના તરફ વળે. હાથી એની તરફ ફરતાં જ કુમાર ઉછળીને તેના ઉપર ચડી બેઠો અને બેસતાંની સાથે જ કુમારે તે ગજરાજને મુઠી અને પાટુથી તથા બીજી રીતે માર મારીને તેમ જ વિવિધ પ્રકારના શિષ્ટ વચનથી તથા અંકુશ વગેરેથી પિતાના વશમાં કરી લીધા તથા હાથીના બચ્ચાની માફક તે હાથીને ખૂબ નચાલે. કમારના આ સાહસે મહાન રાજાને ચકિત બનાવી દીધું. કુમારથી વશ કરવામાં
उत्त२॥ध्ययन सूत्र : 3
