________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. १३ चित्र-संभूतचरितवर्णनम्
७८९ एवं सत्यपि भोगान्परित्यज्य प्रबजितुं न शक्तोऽसि, तदा तव यत्कर्तव्यं तदुच्यते
जइंसिं भोगे चइडं असत्तो, अंजाइं कम्माइं करहि रायं । धम्मे ठिओ सव्वपयाणुकंपी,तो होहिसि देवो ईओ विउव्वी॥३॥ छाया-यद्यसि भोगांस्त्यक्तुमशक्तः, आर्याणि कर्माणि कुरुष्व राजन् ।
धर्मे स्थितः सर्वप्रजानुकम्पी, ततो भविष्यसि देव इतो चैक्रियी॥३२॥ टीका-'जहं सि' इत्यादि ।
हे राजन् ! यदि भोगान् मनोज्ञशब्दादिरूपान् त्यक्तुमशक्तोऽसि, तदा धर्म =सम्यग्दृष्टयादिशिष्टानुचरिताचारलक्षणे गृहस्थधर्मे स्थितः सन् सर्वप्रजानुकम्पीपुण्यकर्मकी सत्ता रहती है तबतक सांसारिक भोगोंकी जीवको प्राप्ति होती रहती है। पापके उद्यमें भोगोंकी प्राप्ति नहीं होती। अतः राजन् ! ऐसा विचार स्वप्नमें भी मत करो कि ये भोग हमारे आधीन हैं । इस लिये इनमें अपने जीवनके दिनरातोंको व्यर्थ निष्फल मत करो। सम्हल जाओ और इनको सफल करनेका पुरुषार्थ जागृत करो ॥३१॥
यदि मान लिया जाय कि आप भोगोंका परित्याग करनेमें अपमेको असमर्थ समझ रहेहो । परन्तु आपका और भी क्या कर्तव्य है यह भी आपको विचारना चाहिये, उसको सुनो मैं कहता हूं-'जइंसि' इत्यादि।
अन्वयार्थ-(रायं-राजन) हे राजन् ! (जइ भोगे चइउं असत्तोसि-- यदि भोगान् त्यक्तुं अशक्तः असि) यदि आप शब्दादिक विषयोंको પૂણ્ય કર્મની સત્તા રહે છે ત્યાં સુધી સાંસારિક જીવોને ભેગની પ્રાપ્તિ થયા કરે છે. પાપના ઉદયમાં ભેગોની પ્રાપ્તિ થતી નથી. આથી રાજન ! એ વિચાર સ્વપ્નામાં પણ ન કરે કે, આ ભેગ અમારે આધીન છે. આ માટે એમાં આપના જીવનના દિવસ રાતને વ્યર્થ નિષ્ફળ ન કરો. સમજી જાઓ અને આ મનુષ્યભવને સફળ કરવાને પુરુષાર્થ જાગૃત કરે. ૩૧
જે માની લેવામાં આવે કે, ભેગેને પરિત્યાગ કરવામાં આ૫ પિતાને અસમર્થ સમજી રહ્યા છે તેમ છતાં પણ આપનું બીજું પણ શું કર્તવ્ય છે, એનો પણ આપે વિચાર કરવો જોઈએ. અને તે હું કહું છું સાંભળો -
"जइंसि"-5त्याह!
अन्वयार्थ-रायं-राजन् सन् ! जइभोगे चइउं असत्तो सि-यदि भोगानू स्यक्तुं अशक्तः असि ने २५५ हा विषयाने छ।3ाम पोतनी तने
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
