________________
३९४
मूलम्
ऐयम निसामित्ता, हेउकारण चोइओ । तओ नमी रायंरिसी, देविंद ईणमब्वी ॥ १९॥
छाया -- एतमर्थ निशम्य हेतुकारणनोदितः ।
ततो नमी राजर्षिः, देवेन्द्रमिदमब्रवीत् ॥ १९ ॥ टीका--' एयमहं ' इत्यादि ।
एतम्=अनन्तरोक्तम्, अर्थम् = उपचारादर्थाभिधायिनं शब्दं निशम्य = श्रुत्वा, हेतु कारणनोदितः = हेतु कारणाभ्यां नोदितः = प्रेरितः । इत्थमत्रहेतुः - भवान् नगररक्षक इति प्रतिज्ञा, क्षत्रियत्वादिति हेतु:, यथा भरतादिरित्युदाहरणम्, भवांश्च क्षत्रिय इत्युपनयः, तस्मात् नगररक्षका भवान् इति निगमनम् इति तथा-नगररक्षकत्वं विना क्षत्रियत्वमनुपपन्नम्, अतस्तव नगररक्षकत्वेन क्षत्रियत्वमुपपद्यते, तस्मादिदं नगरं तव रक्षणीयम्, तदरक्षणेन तत्र निष्क्रमणमनुचितमिति भावः ।
उत्तराध्ययन सूत्रे
'एयम निसामित्ता' इत्यादि ।
अन्वयार्थ - - (एयम् - एतम्) इस अर्थ को ( निसामित्ता- निशम्य ) सुन करके ( हेडकारण चोइ ओ हेतुकारणनोदितः ) हेतु एवं कारण प्रदर्शन पूर्वक दीक्षा लेने के लिये इन्द्र द्वारा निषिद्ध किये गये ( नमी रायरिसीनमिः राजर्षिः) नमिराजऋषिने (देविंदं इणमव्यवी- देवेन्द्रं इदं अब्रवीत् ) देवेन्द्र से इस प्रकार कहा।
भवान्
भावार्थ -- इन्द्र ने राजऋषि के लिये दिक्षा लेने का निषेध इन हेतु कारणों द्वारा किया कि " भवान् नगररक्षकः क्षत्रियत्वात् भरतादिवत् " आप क्षत्रिय होने से नगर के रक्षक हैं भरत आदि की तरह । भरत आदि यह यहाँ उदाहरण है - "क्षत्रियत्वात् " यह हेतु है और " " एयमहं निसामित्ता "त्याहि. मन्वयार्थ - एयम्-एत भावाने निसामित्ता- निशम्य सांलजीने हेउ - कारण चोइओ-हेतुकरणनोदितः हेतु अरण प्रदर्शन पूर्व दीक्षा सेवा भाटे इन्द्रिथी निषद्ध अश्वामां आवेदा नमी रायरिसी - नमिः राजर्षिः नभिरामर्षिो देवेन्द्रने આ પ્રકારે કહ્યું—
ભાવા ઇન્દ્ર રાજષિને દીક્ષા લેવાના નિષેધ આ હેતુ કારણા દ્વારા अयो भवान् नगररक्षकः क्षत्रियत्वात् भरतादिवत् આપ ક્ષત્રિય હોવાથી નગરના રક્ષક છે. ભરત આદિની માક. ભરત આદિ એ અહિં ઉદાહરણ छे. " क्षत्रियत्वात् " मा हेतु छे, अने लवान् " नगररक्षकः ’ આ પ્રતિજ્ઞા છે
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
"
