________________
३२२
उत्तराध्ययनसूत्रे
छाया - कृत्स्नमपि य इमं लोकं, परिपूर्ण दद्यात् एकस्मै । तेनापि स न संतुष्येत् इति दुष्पूरकोऽयमात्मा ॥ १६ ॥
"
टीका- ' कसिपि - इत्यादि ।
1.
यदि यः कोऽपि इमं प्रत्यक्षभूतं, परिपूर्ण = धनधान्यादि संभृतं कृत्स्नमपि = araat लोकम् एकस्मै कस्मैचिदाराधकाय दद्यात् । तेनापि धनादिपरिपूर्ण समग्रलोकदाय केनापि स लुब्धो न संतुष्यति, अयमपि दाता ममेच्छापूरकं धनं दातुमसमर्थ एवेति कृत्वा सन्तोषं नाप्नोति । उक्तं च
इस प्रकार जानकर भी साधुजन सामुद्रिक आदि शास्त्रों का जो प्रयोग करते हैं वे लोभ के वशवर्ती होकर करते हैं। इसलिये ऐसे दुष्पूरक आत्मा की इच्छा की पूर्ति हो ही नहीं सकती है - यह बात इस गाथा द्वारा सूत्रकार प्रकट करते हैं- कसिणंपि जो इमं लोयं - इत्यादि ।
अन्वयार्थ - यदि (यः) कोई (पडिपुण्णं - परिपूर्णम् ) धन धान्यादिक से परिपूर्ण करके ( इमं - इमम् ) प्रत्यक्षभूत (कसिपि लोयं - कृत्स्नं लोकं अपि ) समस्त लोक को भी (इक्कस्स दलेज्ज- एकस्मै दद्यात्) किसी अपने आराधक के लिये दे देवे ( तेणावि से न संतुस्से - तेनापि स न संतुष्येत्) तो भी उस धन धान्यादि से परिपूर्ण समग्र लोक के देने से भी लोभी आत्मा संतुष्ट नहीं होता है। वह तो यही समझकर कि यह दाता मेरी इच्छा को पूरण करने वाले धन को देने के लिये असमर्थ ही है असन्तुष्ट ही बना रहता है । कहा भी है
આ પ્રકારે જાણવાં છતાં પણ સાધુજન સામુદ્રિક આદિ શાસ્ત્રોના પ્રયાગ કરે છે તે લેાભના વશવિત અનીને કરે છે. આથી એવા દુપૂરક આત્માની પૂર્તિ થઈ જ શકતી નથી-આ વાત આ ગાથા દ્વારા સૂત્રકાર પ્રગટ કરે છે——
“कसिणपि जो इम लोय " त्याहि.
मन्वयार्थ -- ? | पडिपुण्ण - परिपूर्णम् धन धान्याहिस्थी परिपूर्ण अरीने इमं - इमम् प्रत्यक्षभूत कसिणपि लोयं कृत्स्नं लोक अपि समस्त बोउने पशु अ इकस्स दलेज्ज - एकस्मै दद्यात् पोताना आराधने याये तेणावि से न संतुस्से - तेनापि આ ન સ ંતુષ્યન્ત્ તા પણ એ ધન ધાન્યાદિકથી પરિપૂર્ણ સમગ્ર લેાકના દેવા છતાં પણ àાભી આત્માને સાષ થતા નથી. એ એવું સમજીને કે, આ દાતા મારી ઈચ્છાને પૂર્ણ કરવા જેટલુ ધન આપવામાં અસમર્થ છે. આ રીતે અસંતુષ્ટ જ બની રહે છે. કહ્યુ પણ છે
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
