________________
प्रियदर्शिनी टीका अ. ८ गा. ७ बालानां नरकगमनवर्णनम्
३०९
तरन्ति, यथा हि वणिजोऽप्यतरं समुद्रं जलयानेन तरन्ति, एवं धीरा मुनयोऽपि व्रतादि नौकोपायेन संसारसमुद्रं तरन्ति ।
उक्तं च
विषयगणः कापुरुषं करोति वशवर्तिनं न सत्पुरुषम् ।
बध्नाति मशकमेव हि, लूतातन्तु न मातङ्गम् ॥ १ ॥ मात - हस्तिनम् || ६ || किं सर्वेऽपि साधवोऽतरं तरन्ति उत नेत्याशङ्क्याह
मूलम्—
समणी मुं ऐगे वयमाणा, पाणैवहं मिया अयाणंता । मंदा निरयं गच्छति, बाला पावियाहिं दिट्ठीहिं ॥७॥ छाया - श्रमणाः स्मः, एके वदन्तः प्राणवधं मृगा अजानन्तः । मन्दा निरयं गच्छन्ति, बालाः पापिकाभिर्दृष्टिभिः ॥ ७ ॥ टीका -' समणा' इत्यादिएके- केचित् परतीर्थिकाः, 'वयमेव श्रमणाः साधवः स्मः इति वदन्तः जैसे कोई वणिक समुद्र को जहाज द्वारा पार कर देता है उसी प्रकार मुनि भी इस संसार सागर को व्रतादिरूप जहाज के द्वारा पार कर देते हैं ।
"
कहा भी है- " शब्दादि विषय कायर पुरुष को ही अपने आधीन बना सकते हैं, सत्पुरुष को नहीं । मकड़ी का जाला मच्छर को बाँध सकता है परन्तु हाथी को नहीं ॥ ६ ॥
क्या समस्त मुनि इस संसारसमुद्र को पार कर देते हैं या नहीं ? इसका उत्तर सूत्रकार इस प्रकार देते हैं- 'समणा मु एगे' - इत्यादि । अन्वयार्थ - ( एगे - एके) कितनेक परतीर्थिक ( समणा मु- श्रमणाः स्म:) हम ही श्रमण - साधु है" ( वयमाणा - वदन्तः ) इस प्रकार कहते જેમ કેાઈ વિણક સમુદ્રને જહાજથી પાર કરી જાય છે તે રીતે મુનિ પણ આ સંસાર સાગરને તાહિરૂપ જહાજથી પાર કરે છે.
કહ્યું પણ છે-શબ્દાર્દિક વિષય કાયર પુરુષાને જ પોતાને આધીન બનાવી શકે છે, સત્પુરુષને નહીં, કરાળીયાનું જાળું જેમ મચ્છરને પેાતાનામાં બાંધી લે છે પણ હાથીને નહીં. ॥ ૬ ॥
સમસ્ત મુનિ જન શું આ સંસારને પાર કરી દે છે કે નહિં? એના उत्तर सूत्र४२ मा प्रहारे आये छे.- " समणा मु एगे " त्याहि.
मन्त्रयार्थ – एगे - एकः डेटला परतीर्थि समणा मु-श्रमणास्मः “ अमे श्रमयु- साधु छीये." वयमाणा-वदन्तः याभ उडीने प्राणवहं ओयाणंता - प्राणवध
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
