________________
२६६
उत्तराध्ययनसूत्रे तथा चोक्तम्
एवं खलु चउहि ठाणेहिं जीवा जेरइयत्ताए कम्मं पकरेंति, णेरइयत्ताए कम्म पकरेत्ता णेरइएमु उववज्जति, तं जहा–महारंभयाए, महापरिग्गयाए, पंचिंदियवहेणं, कुणिमाहारेणं ।
छाया-एवं खलु चतुर्भिः स्थानर्जीवा नैरयिकतायाः कर्मप्रकुर्वन्ति, नैरयिकतायाः कर्मप्रकृत्यनैरयिकेषु उपपद्यन्ते, तद् यथा
महारम्भतया, महापरिग्रहतया, पञ्चेन्द्रियवधेन, कुणपाहारेण ।
'शठः' इत्यनेन वञ्चनाप्रतिपादकेन तु सर्वोऽपि तिर्यग्गति हेतुरुक्तः । ठगाई से ही दुसरों को कष्ट पहुँचाता है, इसलिये इन आपत्ति देनेवाली ये दो गतियां ही उसको प्राप्त होती हैं। मनुष्यगति और देवगति नहीं अतः इन से वह दूर रहकर नरक और तिर्यञ्च गतियों में वह अपने कर्तव्य के अनुसार फल भोगता रहता है । वधादिक से नरकगति और वंचना में तिर्यश्चगति उसको प्राप्त होती है। महारंभ आदि चतुष्टय, नरक गति का हेतु है, यह बात शास्त्रों में भी इस प्रकार से कही है।
"एवं खलु चउहिं ठाणेहिं जीवा णेरइयत्ताए कम्मं पकरेंति, णेरइयत्ताए कम्मं पकरेत्ता णेरइएसु उववज्जति तं जहा-१महारंभयाए २ महापरिग्गहयाए ३पंचेंदियवहेणं, ४कुणिमाहारेणं ॥ ___अर्थात् बालजन लोलुपता से महारंभ, महापरिग्रह, पंचेन्द्रिय जीवों के वध एवं कुणप-मांस आहार से जीव नरकगति में जाने योग्य कर्मों का बंध करता है । शठता से-वंचना से जीव तिर्यग्गति का बंध करता है। जैसे कहा हैતે ન કરે તે છેવટે વંચના તેમજ ઠગાઈથી બીજાને કષ્ટ પહોંચાડે છે. આ માટે એ આપત્તિ વધવાળી બે ગતિએ તેને પ્રાપ્ત થાય છે. મનુષ્યગતિ અને દેવગતિ તે એનાથી દૂર જ રહે છે. જ્યારે નરક અને તિર્યંચગતિઓમાં તે પિતાના કર્તવ્ય અનુસાર ફળ ભેગવતે રહે છે. વધાદિકથી નરકગતિ અને વંચનાથી તિર્યંચગતિ તેને પ્રાપ્ત થાય છે. મહાઆરંભ આદિ ક્રિયાઓ ચાર નરકગતિના હેતુ છે. એ વાત શાસ્ત્રોમાં પણ આ પ્રકારે કહેલ છે.
" एवं खलु चउहिं ठाणेहिं जीवा णेरइयत्ताए कम्मं पकरेंति, णेरइयत्ताए कम्मं पकरेत्ता रईएसु उववज्जति तं जहा-१ महारंभयाए, २ महापरिग्गयाए, ३ पचेंदियवहेणं, ४ कुणिमाहारेणं ॥
અર્થાત્ બાલજન લેપતાથી મહારંભ, મહાપરિગ્રહ પચેન્દ્રિય જીવન વધ અને કુણપ-માંસના આહારથી જીવ નરકગતિમાં જવા યોગ્ય કર્મ બાંધે ७. ताथी-यनाथी २१ तिय"यशतिना भय ४२ छे. यु ५५ 8
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
