________________
१०२
उत्तराध्ययनसूत्रे जीवितं हयित्वा कर्मनिर्जरां कुर्यादित्युक्तं तत् किं स्वच्छन्दतया, उतान्यथा वा ? इत्याशक्याह
छदं निरोहेण उवेई माक्खं आसे जहा सिक्खियवम्मधारी । पुवाइवाइ चरेऽप्पमत्ते, तम्हा मुंणी खिप्पमुवेई मोखं ॥८॥ छाया-छन्दोनिरोधेन उपैति मोक्षम् , अश्वो यथा शिक्षितवर्मधारी।
पूर्वाणि वर्षाणि चरेद् अप्रमत्तः, तस्माद् मुनिः क्षिप्रमुपैति मोक्षम् ॥८॥ टीका-'छंद निरोहेण' इत्यादि ।
मुनिश्छन्दोनिरोधेन गुर्वादेशं विनैव प्रवर्तनं छंदस्तस्य निरोधो वर्जनं तेन, कि जिस प्रकार मूलदेव राजा ने मंडक तस्कर को जबतक उससे समस्त द्रव्य नहीं ले लिया तबतक मन्त्रीपद पर रक्खा और उसकी रक्षा की, इसी तरह मुनियों को भी चाहिये कि वे इस शरीरको भी कि जो अनेक दोषों से भरा है जबतक इससे निर्जराका लाभ होता रहे तबतक रक्षा करतारहे। इसके अभाव में इस शरीर का प्रत्याख्यान-परिज्ञासे परित्याग कर देवे ॥७॥
॥मूलदेव राजा का दृष्टान्त समाप्त हुआ। __ 'जीवित को शुद्ध आहार पानीसे सुरक्षित करके कर्मों की निर्जरा करे' ऐसा जो कहा है सो वह खच्छंद बन कर करे अथवा अन्यथा स्वच्छंदतो को रोक कर करे ? इस प्रकार की आशंका के समाधाननिमित्त सूत्रकार कहते हैं-'छंदं निरोहण' इत्यादि ।
अन्वयार्थ (मुणी-मुनिः) साधु (छंदं निरोहेण-छन्दोनिरोधेन) પ્રકારે મૂળદેવ રાજાએ કંડક ચેર પાસેથી તેણે ચોરેલું સઘળું દ્રવ્ય ન લઈ લીધું ત્યાં સુધી તેને મન્ત્રી પદ ઉપર રાખ્યો અને તેની રક્ષા કરી. આ રીતે મુનિઓએ વિચારવું જોઈએ કે, જ્યાં સુધી તેમને નિજેરાને લાભ મળતું રહે ત્યાં સુધી આ શરીર કે જે અનેક દેથી ભરેલ છે તેનું તેઓ રક્ષણ કરતા રહે, અને એના અભાવમાં તેને પ્રત્યાખ્યાન પરિજ્ઞાથી પરિત્યાગ કરી દે. . ૭૫
છે આ રીતે મૂલદેવ રાજાનું દષ્ટાંત સંપૂર્ણ થયું છે જીવનને શુદ્ધ આહાર પાણીથી સુરક્ષિત કરી કર્મોની નિર્જરા કરે, એવું જે કહેલ છે તે સ્વચ્છંદી બનીને કરે અથવા સ્વછંદતાને રેકીને બીજી રીતે કરે? मा प्रा२नी मार्नु समाधान ४२१॥ सूत्र४२ ४ छ-'छदं निरोहेण' त्याहि.
मयार्थ-उंदं निरोहेण-छन्दोनिरोधेन शुरुमानी ! अनुसार
ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર : ૨
