________________
आचारमणिमञ्जूषा टीका, अध्ययन ७ 'वं पण्डकोऽसी' त्यादि, अपिवा व्याधितं-रोगिणं प्रति रोगीति='वं रोग्यसी' त्यादि, स्तेनं-चौरं प्रति चौर इति-त्वं चौरोऽसीत्यादि न वदेत् ॥१२॥ मूलम्-'एएणन्नेणं अट्रंणं, परों जे[वहमइ।
आयारभावदोसन्न, न त भासिज्ज पन्नवं ॥१३॥ छाया-एतेनाऽन्येन अनर्थेन, परो येनोपहन्यते ।
आचारभावदोषज्ञः, न तं भाषेत प्रज्ञावान् ॥१३॥ टीका-'एएणन्नेण' इत्यादि।
आचारभावदोषज्ञः आचारः साधुसमाचारी भावः अन्तःकरणस्य परिणतिविशेषः तयोर्दोषान् जानातीति स तथोक्तः बाह्याभ्यन्तरक्रियादोषवेत्ता, अतएव प्रज्ञावान् हेयोपादेयविवेचकः साधुः येन एतेन काणं प्रति हेकाण इत्यादि कथनरूपेण अन्येन वा तत्सजातीयेन वा अन्धबधिरादीन् प्रति अन्धबधिरादिकथनलक्षणेन अर्थन अर्थोपलक्षितवाक्येन परः अन्यो जीवः उपहन्यते हिसितो भवति मनस्तापादियुक्तो भवतीत्यर्थः, तं-तथाभूतम् अर्थ मनसि निधाय न भाषेत=न वदेत परपीडाप्रापकं वचो न भाषणीयमिति भावः । 'आचारभावनपुंसक' कहना रोगी को 'ऐ रोगी' कहना, चोर को चोर कहना, भी नहीं कल्पता है ॥ १२ ॥
__ 'एएणन्नेण' इत्यादि । साधु के आचार और अन्तःकरण के परिणामों के दोषों को जानने वाला अर्थात् बाह्य और आन्तरिक क्रियाओं का ज्ञाता प्रज्ञावान् (हिताहित का विवेकी) श्रमण काणे को काणा कहने आदि रूप तथा उसी प्रकार की-जैसे नेत्र हीन को अन्धा कहना, श्रवणशक्ति विकल को बहरा कहना आदि, जिससे अन्य प्राणी को दुःख उत्पन्न हो एसी भाषा का प्रयोग न करे । तात्पर्य यह है कि एसी भाषा न बोले जिससे किसी को किसी प्रकार का कष्ट हो।
___एएणन्नेण. त्याहि. साधुन! माया२ भने मत:२न परिणाम होषाने જાણનાર અર્થાત્ બાહ્ય અને આંતરિક ક્રિયાઓને જ્ઞાતા પ્રજ્ઞાવાન્ (હિતાહિતને વિવેકી) શ્રમણ, કાણાને કાણે કહેવા આદિ રૂપ તથા એવી જ રીતે નેત્રહીનને આંધળો કહે, શ્રમણ શકિત વિકલને બહેરી કહે, આદિ, જેથી અન્ય પ્રાણીને દુઃખ ઉત્પન્ન થાય એવી ભાષાનો પ્રયોગ ન કરે. તાત્પર્ય એ છે કે એવી ભાષા બોલવી નહિ કે જેથી કેઈને કોઈ પ્રકારનું કષ્ટ થાય.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૨
