________________
आचारमणिमञ्जूषा टीका, अध्ययन ९ उ. २ गा. २
१९९
।
टीका - एवं महीरुहमूलवत् विनयः = विनयति दूरीकरोति चतुर्गतिपरिभ्रमणशविधायकं ज्ञानावरणीयाद्यष्टविधं कर्मेति विनयः = गुरुजनाभ्युत्थानाभिवादनतदा देशकरणादि - तन्मनोऽनुकूलाचरणलक्षणाराधनरूपः, धर्मस्य मूलं = मूलकारणम्, तस्य = विनयस्य, परमः = सर्वोत्कृष्टफलं मोक्षो भवति । येन मूललक्षणेन विनयेन साधुः कीर्ति शुभमवादलक्षणां तथा श्लाध्यं श्रुतं = सम्यकशास्त्रं द्वादशाङ्गात्मकं, निःशेषम् = अखण्डं समग्रमिति यावत्, अभिगच्छति प्राप्नोति । यथा महीरुहस्य मूलं स्कन्धादिरसपर्यन्तनिमित्तं तथा धर्मस्य मूलं विनयःकीर्त्यादिमोक्षपर्यन्तनिमित्तमिति भावः ॥
अथवा - अष्टविधदृष्टान्तमदर्शक पूर्व गाथानुरोधेनैतद्गाथायां स्कन्ध - शाखादृष्टान्त बताकर अब दान्तिक योजना कहते हैं - ' एवं धम्मस्स' इत्यादि ।
चार गतियो में भ्रमण रूप क्लेश को उत्पन्न करनेवाले ज्ञानावरणीय आदि आठ कर्मो को जो दूर करता है उसे विनय कहते हैं । गुरुजन के आनेपर खडा हो जाना, अभिवादन ( वंदना ) करना, उनकी आज्ञा पालना तथा उनके मन के अनुकूल आचरण करके उनकी आराधना करना, यह सब विनय हैं । जैसे वृक्ष का मूल उस की जड है वैसे ही विनय, धर्म का मूल है विनय का सर्वोत्कृष्ट फल मोक्ष है, इस धर्ममूल विनय से साधु को कीर्ति तथा समस्त द्वादशाङ्ग की सम्यक् प्राप्ति होती है । आशय यह है कि जैसे वृक्ष का मूल वृक्ष के स्कन्ध से लेकर रस तक का कारण होता है उसी प्रकार विनय, कीर्ति से लगाकर मोक्ष पर्यन्त का कारण है ।
दृष्टान्त उडीने हवे हाष्टन्ति योजना अहे छे :- " एवं धम्मस्स ઇત્યાદિ—ચાર ગતિએામાં પ્રમણ કરવા રૂપ કલેશને ઉત્પન્ન કરવા વાળા જ્ઞાનાવરણીય આદિ આઠે કર્મને જે દૂર કરે છે, તેને વિનય કહે છે. ગુરુજન આવતાં ઉભા થઇ જવું વંદના કરવી, તેમની આજ્ઞાનું પાલન કરવું, તથા તેમની ઇચ્છાને અનુકૂળ આચરણુ કરવું, તેમની આરાધના કરવી, આ સવિનય તે ધર્મોનું મૂલ છે વિનયનું સર્વોત્કૃષ્ટ ફલ મેક્ષ છે. ધર્માંના મૂળરૂપ એ વિનયથી સાધુ-મુનિઓને કીર્તિ તથા સમસ્ત દ્વાદશાંગની સમ્યક્ પ્રાપ્તિ થાય છે. આશય એ છે કેઃ—જેવી રીતે વૃક્ષનું મૂલ—વૃક્ષનાં સ્કન્ધથી લઈને રસ સુધીનું કારણુ હાય છે. તે પ્રમાણે વિનય ક્રીતિ'થી આરંભીને મે સુધીનું કારણ છે.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૨
27
