________________
१३०
श्री दशवैकालिकास्त्रे अथ त्रसकाययतनामाह- 'तसे' इत्यादिमूलम्-तसे पाणे न हिसिजा, वाया अदुव कम्मणा।
उवरंओ सर्वभूएसु, पौसेज विविहं जगं ॥१२॥ छाया-त्रसान् प्राणिनः न हिंस्यात् वाचा अथवा कर्मणा ।
उपरतः सर्वभूतेषु पश्येद् विविधं जगत् ॥ १२ ॥ टीका-साधुः वाचा-बचनेन अथवा कर्मणा कायिकव्यापारण, अत्र कायान्तः- पातित्वान्मनसोऽनुपादानं, तथा च 'कर्मणा' इति पदेनैव मनसेत्यथलाभः । उपलक्षणं चैतत् त्रिविधकरणयोगस्यापि-केनापि प्रकारेणेत्यर्थः। त्रसान् पाणिनः द्वीन्द्रियादीन न हिंस्यात्-न द्रुह्यात् , अतएव सर्वभूतेषु-सकलजीवेषु उपरतः=निवृत्तः रागद्वेषरहितः सन् विविध-विचित्रं जगत् स्थावरजङ्गमात्मकं संसारं पश्येत्=समालोचयेत् , यद् 'इमे जीवाः कर्मपरतन्त्राः स्वर्गनरकादिगति लभमानाः इष्टवियोगानिष्टसंयोगादिना क्लेशसागरे वहमाना न कदाचिद् वनमें प्रवेश आदि करने से संघटा आदि दोष लग जाने की आशङ्का रहती है इस लिए वहां भी मुनि यतना में सावधान होवें ॥११॥ त्रसकाय की यतना कहते हैं-'तसे पाणे' इत्यादि ।
साधु वचन और काय से तथा काय में अन्तर्गत होने से मन से भी अर्थात् तीन करण तीन योग से द्वीन्द्रिय आदि प्रस प्राणियों की हिंसा न करे, इस लिए समस्त प्राणियों में रागद्वेष रहित होकर त्रस स्थावर जीवरूप जगत को देखे विचारे कि-'ये जीव कर्मो के वश होकर नरक तिर्यश्च आदि गतियो को पाकर इष्ट वियोग अनिष्ट संयोग आदि निमित्तों से क्लेशों के समुद्र में बहते ગહન વનમાં પ્રવેશવાથી સંઘટાઅદિ દોષ લાગવાની આશંકા રહે છે, તેથી ત્યાં પણ મુનિ યતનામાં સાવધાન રહે. (૧૧)
सायनी यतना ४ छ-तसे पाणे त्याdि.
વચન અને કાયાથી તથા કાયામાં અંતર્ગત હોવાથી મનથી પણ અર્થાત ત્રણ કરણ અને ત્રણ યુગથી દ્વીન્દ્રિયદિ ત્રસ પ્રાણીઓની હિંસા સાધુ ન કરે. તેથી સમસ્ત પ્રાણિઓમાં રાગદ્વેષ રહિત થઈને ત્રણ સ્થાવર જવરૂપ જગતને જુએ, વિચારે, કે-“આ છ કર્મોને વશ થઈને નરક તિર્યંચ આદિ ગતિએને પામીને ઈષ્ટ વિગ અનિષ્ટ સંગ આદિ નિમિત્તોથી કલેશના સમુદ્રમાં વહેતાં
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૨
