________________
अध्ययन १ गा० १ मुखवस्त्रिका विचारः
१५
भवति, भाषाभिव्यक्तिश्च मुखाद्भवतीति मुखे ध्रियमाणं वस्त्रं मुखवस्त्रिका' शब्देन शास्त्र व्यवहियते ।
'शक्र' इत्येव वक्तव्ये 'देवेन्द्रो देवराजः' इति विशेषणोत्क्त्या दिव्यशक्तिमत्त्वेऽपि तस्य मुखवस्त्रिकाधारणाभावे यदि सवद्या भाषा तर्हि औदारिकशरीरधारिणां का वार्त्त ? ति ध्वनितम् ।
सा च मुखवस्त्रिका वायुकाया दिप्राणिप्राणसंरक्षणोपयोगि मुखोपरिबन्धनीयमुखपरिमित - सदोरकाऽष्टपुट वस्त्र खण्डविशेषः । अत्रायं सङ्ग्रहः
१ ॥
"वाउका या रक्खड, बज्झई जं सया मुहे । सदोरपुडं वत्थं, वृत्ता सा मुहवत्थिया मुहमाणा जईलिंगं, सव्वसंजमकारणं । पसत्थभावणाबुड्ढी - हेऊ य मुहवत्थिया ॥ २ ॥” इति ।
करके' जहाँ वस्त्र धारण नहीं वहाँ भाषा सावध होती है, और जहां वस्त्र धारण होता है वहां भाषा निरवद्य होती है । भाषा मुखसे निकलती है, इसलिए मुख पर धारण किया जानेवाला वस्त्र मुखवस्त्रिका कहलाता है ।
मूलमें 'शक' कहने से ही इन्द्रका बोध हो सकता था, किन्तु देवेन्द्र और देवराज विशेषणों का देना यह सिद्ध करता है कि जब दिव्य शक्तिमान् होने पर भी मुखवस्त्रिका न धारण करने से उसकी भाषा सावध होती है तो औदारिक- शरीर धारियों की बात ही क्या है ? उनकी भाषा अवश्य ही सावध होगी ।
वह मुखवस्त्रिका वायुकाय आदिके प्राणियोंकी रक्षाके लिये उपयोगी, मुख पर बांधने योग्य, मुखके बरावर डोरा सहित आठ पुटवाला, वस्त्रका खण्डविशेष है । यहाँ संग्रहगाथाएँ हैं - वाउ इत्यादि,
વસ્ત્ર ન ધારણુ કરીને' જ્યાં વસ્ત્ર ધારણ નથી, ત્યાં ધારણ થાય છે ત્યાં ભાષા નિરવદ્ય છે. ભાષા મુખમાંથી કરવામાં આવનારૂ વસ્ત્ર ‘સુખવસ્ત્રિકા’ કહેવાય છે.
ભાષા સાવદ્ય છે અને જ્યાં વસ્ત્ર નીકળે છે તેથી મુખ પર ધારણ
મૂળમાં ‘શક્ર' કહેવાથી ઇન્દ્રના મેધ થઈ શકતે હતા, પરંતુ દેવેન્દ્ર અને દેવરાજ વિશેષણા એ સિદ્ધ કરે છે કે જો દિવ્ય શક્તિમાન હાવા છતાં પણ મુખવસ્ત્રિકા ન ધારણ કરવાથી એની ભાષા સાવદ્ય થાય છે. તા ઔદ્યારિક-શરીરધારીએની વાત જ શી ? એની ભાષા પણ જરૂર જ સાવદ્ય જ થાય.
એ મુખવસ્ત્રિકા વાયુકાય આદિના પ્રાણીઓની રક્ષાને માટે ઉપયેગી, સુખ પર બાંધવા ચેાગ્ય મુખની બરાબર, દેરાસહિત આઠપુટવાળા વસ્ત્રના ખંડવિશેષ છે. અહીં' સ'ગ્રહ गाथाये। छे - 'वाउ ० छत्याहि
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧
