Page Text
________________
श्रीदशवैकालिकसूत्रे “यदि मम वपुरीदृशं बृहत् स्यात् तर्हि मम मुखाग्निर्गन्तुमेकोऽपि मत्स्यो न शक्नुयात्, मया सर्वेऽपि भक्षिता भवेयुः "इति ।
इत्थं कलुषिताध्यवसायरूपया भावहिंसया स्वकीयमन्तर्मुहूर्तप्रमाणमायुष्यं समाप्य त्रयस्त्रिंशत्सागरप्रमाणं नरकायुष्यं निबध्यासौ (तण्डुलमत्स्यः) तमस्तमाऽभिधायाँ सप्तम्यां नरकपृथिव्यां नारकत्वेन समुत्पद्यते ।।
यद्वा-अल्पीयसि प्रकाशे रज्जुमालोक्य 'व्यालोऽयं'-मित्यालोचयतः शस्त्रादिना तत्प्रहरणं तदभिलाषमात्रं वा रज्जोरचेतनत्वेन प्राणव्यपरोपणाऽभावेऽपि आत्मन उक्तस्वरूपाऽशुद्धपरिणामोदयाच्चतुर्गतिभवभ्रमणहेतुबन्धो नियतं भवति ।
उभयतो हिंसा=आत्मनोऽशुद्धपरिणामपूर्वकं प्राणव्यपरोपणं, यथा केनचिद् व्याधेन मृगजिघांसया शरप्रक्षेपेण कृतं तद्धननम् ।
इस (मगर) के तो दांतों के छिद्रों द्वारा वहुतसी मछलियां निकल जाती हैं, किन्तु, अगर मेरा शरीर मगरके बराबर होता तो मैं इनमेंसे एकको भी नहीं निकलने देता-सबको भक्षण कर जाता।
इस प्रकार वह परम कलुषित अध्यवसायरूप भावहिंसासे तेंतीससागरप्रमाण नरेकायुष्य बांधकर अन्तर्मुहूर्तकी अपनी आयुष्यको समाप्त करके तमतमा नामकी सातवीं नरकपृथिवीके अन्दर नारकीपनमें उत्पन्न होता है ।
अथवा जैसे-मन्द-मन्द प्रकाशमें किसी हिंसकने रस्सीको सर्प समझकर क्रूर परिणामसे मारा, या मारनेका प्रयास किया तो वहां रस्सीके अचेतन होनेके कारण यद्यपि प्राणों का व्यपरोपण नहीं हुआ तथापि आत्मामें अशुद्ध परिणामके उदय होनेसे वह भी भावहिंसा है। उस हिंसासे निश्चय ही चतुर्गतिमें परिभ्रमण कराने वाले कर्मोका बन्ध होता है।
(३) उभयहिंसा-अशुद्ध परिणामों से जीवका घात करना उभयहिंसा है, क्योंकि इस हिंसामें आत्माके अशुद्ध परिणाम और प्राणों का नाश दोनों पाये जाते हैं, जैसे-कोई व्याध લીઓને જોઈને. તંદુલ મત્સ્ય વિચારે છે કે આ મગરના દાંતનાં છિદ્રોની વાટે ઘણીય માછલીઓ બહાર નીકળી જાય છે, પરંતુ જે મારું શરીર મગરના જેટલું મોટું હેત તે હું એમાંથી એક પણ માછલીને બહાર નીકળવા ન દેત બધીયનું ભક્ષણ કરી જાત. જ આ પ્રમાણે એ પરમ કલુષિત અધ્યવસાયરૂપ ભાવહિંસાથી તેત્રીસ સગરનું નરકાયુષ્ય બાંધીને અંતમુહૂર્તનું આયુષ્ય સમાપ્ત કરે છે અને તમતમા નામની સાતમી નરકમૃથિવીની અંદર નારકીપણે ઉત્પન્ન થાય છે.
અથવા જેમ-મંદ મંદ પ્રકાશમાં કઈ હિંસકે દોરડાને સર્પ સમજીને કૂર પરિણામથી માર્યો, અથવા મારવા પ્રયાસ કર્યો, તે તેમાં દેરડું અચેતન હોવાથી જે કે પ્રાણનું વ્યપરોપણ થયું નહીં, તે પણ આત્મામાં અશુદ્ધ પરિણામને ઉદય હવે એ પણ ભાવહિંસા છે. આ હિંસાથી નિશ્ચિતપણે ચતુર્ગતિમાં પરિભ્રમણ કરનારાં કર્મોને બંધ થાય છે.
(૩) ઉભયહિસા–અશુદ્ધ પરિણામોથી જીવને ઘાત કરવો એ ઉભયહિંસા છે, કેમકે
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
| SR No. | 006367 |
| Book Title | Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 480 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 27 MB |