________________
३७०
श्रीदशवैकालिकसूत्रे प्त्या बहुकण्टकत्वं सिध्यति, अनिमिषपदार्थस्य त्वन्तर्बहिः सकण्टकत्वेऽपि विरलकत्वादस्मादभेदः । अक्षीवं-शोभाञ्जनम् फलप्रकरणात्तत्फलिकाम् , त्वचः स्थौल्य-कार्कश्याधिक्यदोषेभ्यो बोजानां बाहुल्याच्चात्यधिकत्याज्यभागां 'मुनिगा' इति देशविशेषप्रसिद्धाम तिन्दुकम् अण्डाकृतिकं फलविशेषम् अल्पाकारस्याप्यस्य फलस्य बीजानां स्थौल्यवाहुल्यादिदं त्याज्यांशबहुलं 'तेंदु' इति प्रसिद्धम् , इक्षुखण्ड, शाल्मलिं च, एतानि प्रसिद्धार्थकानि । तथा यत्र भोजनजातं-भोज्यांशः अल्पं स्वल्पम् , उज्झनधर्मिकं त्याज्यांशः बहु= अधिकं स्यात् = भवेत् तत्फलादिकमन्यदपि ददतो प्रत्याचक्षीत-तादृशं मे न कल्पते इति। कतिचित्फलानि प्रदर्श्य त्याज्यसामान्यलक्षणं निरूपितं तेन न पुर्वगाथायास्तात्पर्यानुपपत्तिरिति दिक् ॥७३॥७४ मूलम्- तहेवुच्चावयं पाणं, अदुवा वार-धोयणं ।।
संसेइमं चाउलोदगं, अहुणाधोयं विवज्जए ॥७५॥ छाया-तथैवोच्चावचं पान,-मथवा वारकधावनम् ।
संस्वेदिमं तण्डुलोदकम्, अधुनाधौतं विवर्जयेत् ॥७५॥ अब पान ग्रहण करनेकी विधि बताते हैं
सान्वयार्थ:-तहेव = जैसे अशन उसीप्रकार पाणं = पान उच्चावयं = उच्चा-सुन्दर वर्णादिसे युक्त, जसे दाख आदिका धोवन, अथवा-सुन्दर वर्णादिसे रहित जैसे मेथी केर आदिका धोवन वारधोयणं = गुड़के घड़ेका धोवन संसेइमं = भाजीका अथा आटेकी
अनन्नासमें भीतर भी काटे होते हैं और बाहर भी, और कटहरके छिलकेमें सर्वत्र काँटे ही काटे होते हैं । दोनों बहुकण्टक हैं, किन्तु अनन्नासमें काँटे कम और तीखे होते हैं, अतः वह कटहरसे भिन्न है । अन्य भेद लोक-प्रसिद्ध ही हैं ।
सामान्य लक्षण करनेसे त्यागने योग्य फलोंका ज्ञान शिष्योंको कठिनतासे होता है, अतः पहले कुछ विशेष फलोंके नाम गिना कर, उस प्रकारके सभी-फलोंका त्याग बताया है । इसलिये, पहली गाथासे इसका सम्बन्ध ठीक बैठता है ॥ ७३ ॥ ७४ ॥
અનનાસમાં અંદર કાંટા હોય છે અને બહાર પણ હોય છે, અને કટહરને છેતરામાં સર્વત્ર કાંટા જ હોય છે. બેઉ બહુકંટક છે, પરંતુ અનનાસમાં કાંટા ઓછા અને તીખાં હોય છે, તેથી તે કટરથી જુદું ફળ છે. અન્ય ભેદ લેક-પ્રસિદ્ધ છે. - સામાન્ય લક્ષણ બતાવવાથી ત્યાગવા ગ્ય ફળોનું જ્ઞાન શિને મુશ્કેલીથી થાય છે, એટલે પહેલાં કેટલાંક વિશેષ ફળોનાં નામ ગણવીને એ પ્રકારનાં બધાં કળાને ત્યાગ બતાવ્યું છે. તેથી પહેલી ગાથાથી અને સંબંધ ઠીક બંધ બેસે છે. (૭૩-૭૪)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
