Page Text
________________
अध्ययन ५ उ.१ गा० ६७-६९ मालाहृत भिक्षानिषेधः
,
प्रासादम् = उच्चगृहं तत्रानेक भूमिकासम्भवेनाऽऽरोहणादिकं युज्यत इति तद्भूमिकायां लक्षणा तथा च- उच्चगृहभूमिका मित्यर्थः, आरोहेत् = उपलक्षणया गच्छेदित्यर्थः । तेन तिसृषु वक्ष्यमाणासु मालापहृतासु भिक्षासु समन्वयः । निश्रेण्यादिना सदुःखमारोहणं भवतीत्यत आह- दुरा (दू) रोहन्ती = सदुःखमूर्ध्वप्रदेशमासादयन्ती सती प्रपतेत् हस्तौ पादौ च लूषयेत् = त्रोटयेत् पृथ्वीजीवानपि हिंस्यात् = पीडयेत् यानि च तन्निः श्रितानि पृथिव्याश्रितानि जगन्ति = प्राणिनस्तानि हिंस्यादिति पूर्वेण सम्बन्धः तस्मात् = यतो निश्रेण्यादिना समारोहणे पतनादिद्वारा दातुः स्व- परोभयविराधना सम्भवति अतः कारणात् एतादृशान् महादोषान् = दातृपभृतीनां मृत्योरपि सम्भवेन दारुणकर्मविपाकहेतुत्वात्प्रकृष्टदूषणानि ज्ञात्वा संयताः सकलसावद्ययोगसमुपरताः महर्षयः = घोरपरीषहोपससहिष्णुत्वान्महामुनयः मालापहृतां = मालो भूमिकावाची देशीयशब्दः, ततः अपहृताम् = आनीतां भिक्षां न प्रतिगृह्णन्ति = न स्वीकुर्वन्ति ।
मालापहृता भिक्षा भूमिकाया ऊर्ध्वाधस्तिर्यग्भेदेन त्रिविधा ऊर्ध्वमालापहृता, अधोमालापहता, तिर्यङ्मालाऽपहृता चेति । तत्रोर्ध्वमालापहृता पूर्वं व्याख्याता । अधोमालाऽपहृता = यस्या भूमिकाया निश्रेण्यादिनाऽवरुह्य आनीता । तिर्यङ्मालापहृता तु यस्यां भूमिकायां दायिका तिष्ठेत्तस्यामेव नद्यादौ जलप्रवाहावरोधि सेतुवन्निश्रेण्यादिकं तिर्यक् हाथ पैर टूट जायँ पृथ्वी काय आदि जीवों की विराधना हो जाय तथा जो प्राणी, पृथ्वीपर सञ्चार कर रहे हों उनकी भी हिंसा हो जाय इसलिए ऐसी अवस्था में स्व, पर और उभयकी विराधना का होना संभव है, यहाँ तक कि दाताकी मृत्यु भी हो जा सकती है, अतः इन महादोषों को अत्यन्त दुःखदायी जानकर, संयमी महामुनी नसैनो ( सीढ़ी) आदि द्वारा माला ( मंजिल) से उतारा हुआ आहार आदि स्वीकार नहीं करते |
माला के भेदसे मालापहृत भिक्षा, तीन प्रकार की है - ( १ ) ऊर्ध्व - मालापहृत ( २ ) अधो- माला पहृत और ( ३ ) - तिर्यग्मालापहृत । इनमें ऊर्ध्वमालापहृत भिक्षाका विवेचन पहले कह आये हैं । ऊपरके मंजिलसे नीचे की ओर नसैनी (निसरणी) लगाकर, लाई हुई भिक्षा, अघोमालापहृत कहलाती તૂટી જાય, પૃથ્વીકાય આદિ જીવાની વિરાધના થાય, તથા જે પ્રાણી પૃથ્વી પર સંચાર કરી રહ્યા હાય તેમની પણ હિંસા થઇ જાય; તેથી એવી અવસ્થામાં સ્ત્ર, પર અને ઉભયની વિરાધના થવી સંભવિત છે, એટલે સુધી કે દાતાનું મૃત્યુ પણ થઇ જઇ શકે છે; તેથી કરીને એ મહાણેને અત્યંત દુઃખાદાયી જાણીને સંયમી મહામુનિ નીકરણી આદિ દ્વારા માળથી ઉતારેલા આહાર આદિ ને સ્વીકારે નહિ.
માળ-મજલાના ભેદે કરીને માલાપહત ભિક્ષા ત્રણ પ્રકાની છે. (૧) ઉધ્વમાલાપહત, (૧) અધેામાલાપહત અને (૩) તિર્યંચ્-માલાપહૃત એમાં ઉવ માલાપહત ભિક્ષાનું વિવેચન પહેલાં કરવામાં આવ્યું છે. ઉપરના મજલાથી નીચેની બાજુએ નીસસ્ત્રી લગાવીને લાવેલી १ मालः 'मंजिल' इति भाषा प्रसिद्धः
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧
३६५
| SR No. | 006367 |
| Book Title | Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 480 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 27 MB |