________________
अध्ययन ५ उ १ गा० २९ पाकादिकायें स्त्र्योपस्थितिः
३२३
मूलम् संमद्दमाणो पाणाणि, बीयाणि हरियाणि य ।
असंजमकरि नच्चा, तारिसं परिवज्जए ॥२९॥ छाया-संमर्दयन्ती प्राणान्, बीजानि हरितानि च ।
___ असंयमकरों ज्ञात्वा तादृशीं परिवर्जयेत् ॥२९॥
सान्वयार्थः-तथा-पाणाणि-बेइन्द्रियादिक प्राणियोंको बीयाणि शालि आदि बीजोंको य=और हरियाणि हरि वनस्पतिकायको संमदमाणो-पैरोंसे कुचलती हुई (आहार पानी देवे तो) उसे असंजमकर-साधुके लिये अयतना करनेवाली नच्चा=जानकर (साधु) तारिसं-सदोष आहार देने वाली उसे परिवज्जए-वरजे अर्थात् उसके हाथसे आहार-पानी नहीं लेवे ॥२९॥
टोका-'संमद्दमाणी.' इत्यादि । प्राणान् बोजानी हरितानि च संमर्दयन्ती पाइसंघट्टनादिना पीडयन्ती अशनादिकं दद्यादिति शेषः, तदा असंयमकरी-साधुनिमित्तमयतनाकारिणीम् ज्ञात्वा तदृशीम्-उक्तस्वरूपां सदोषमाहारादिकं ददतीं तां परिवर्जयेत् प्रत्यादिशेत् ,तद्वस्ततो नान्नादिकं गृण्होयादित्यर्थः । इयं भिक्षादानार्थमागच्छन्ती प्राणादोनि मर्दयतीति तद्विराधना मय्यप्यापद्यतेति भावयन् भिक्षां न गृह्णीयादिति भावः ॥ मूलम्-साहटु निक्खवित्ताणं, सचित्तं घट्टियाणि य ।
तहेव समणट्ठाए. उदगं संपणुल्लिया ॥३०॥ रसोई का काम प्रायः स्त्रीयों के अधीन रहता है और रसोईमें मुख्यतया स्त्री मौजूद रहती है, अत एव गाथा में स्त्रीका ग्रहण किया है ॥ २८ ॥
'संमद्दमाणी०' इत्यादि । प्राण बीज वनस्पति आदि सचित्त को कुचलती-रौंदती हुई अन्नादि देवे तो साधु के लिए अयतना करनेवालो समझकर उसे त्याग देवे, अर्थात् उसके हाथसे अन्नादि ग्रहण न करे । तात्पर्य यह है कि-'यह भिक्षा देनेके लिए जो अयतना कर रही है ऐसी अवस्थामें आहार लेने से मुझे भी इस हिंसाका भागी बनना पडेगा' ऐमा विचार करके मुनि उससे आहार न ले ॥२९॥ રહે છે, તેથી ગાથામાં સ્ત્રીને ગ્રહણ કરવામાં આવી છે. (૨૮),
संमहमाणो. त्यात पाय on वनस्पति या सायत्तने ध्यती-ढोणती (सी) અનાદિ આપે તો સાધુને માટે અયતના કરનારી સમજીને તેને ત્યજી દે. અર્થાત્ એના હાથથી અનાદિ ગ્રહણ ન કરે તાત્પર્ય એ છે કે-બે ભિક્ષા આપવાને જે અયતના કરી રહી છે, એવી અવસ્થામાં આહાર લેવાથી મારે પણ બે હિંસાના ભાગી બનવું પડશે” એવો વિચાર કરીને મુનિ તેના હાથથી આહાર લે નહિ.
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
