________________
३०२
श्रीदशयैकालिकसूत्रे
पञ्चमगाथया हेतुमुपन्यस्यानया षष्ठगाथयोपसंहारः कृत इति परार्थानुमानप्रकारो दर्शितो गाथाभिराभिस्तिसृभिरिति ६ ।
पृथिवी काययतनामाह - 'इंग लं' इत्यादि ।
५
६
८
१०
मूलम् इंगालं छारियं रासिं, तुसरासिं च गोमयं ।
२
४
११
सरक्खेहिं पाएहि, संजओ तं नइक्कमे ||७||
छाया - आङ्गारं क्षारिकं राशि, तुषराशिं च गोमयम् । सरजस्काभ्यां पादाभ्यां, संयतस्तं नातिक्रामेत् ॥७॥ पृथिवीकाय की यतना कहते हैं
सान्वयाथः - संजओ = साधु ससरक्खेर्हि सचित्त रजसे भरे हुए पाएहिं पैरोंसे तं= उस इंगालं - कोयले के तथा छारियं = राखके रासि = पुञ्ज - ढेर को तुसरासिं= भूसेके पुंजको च = और गोमयं - गोवर के पुञ्जको नइक्कमे = - आक्रमण न करे अर्थात् इन पर पैर रखकर न जावे ॥७॥
टीका- संयतः सरजस्काभ्यां = सचित्तधूलिधूसरिताभ्यां पादाभ्याम् = चरणाभ्याम् तं =परिहार्यतया प्रसिद्धम् अङ्गारम् = अङ्गारसम्बन्धिनम्, क्षारिकं = भस्मसम्बन्धिनम् गोमयं = गोमय (गोपुरीष)- सम्बन्धिनम् राशि-पुञ्जम् तुपराशि= धान्यत्वक्पु च नातिक्रामेत् = तदुपरि सचित्तरजोऽवगुण्ठितचरणावारोप्य न चरेदित्यर्थः पृथिवीकायविराधनासंभवात् । उपलक्षणतश्च यत्र पृथिवीकायोपमर्दनं संभवति तत्सर्वमतिक्रम्य न क्रामेदिति ॥७॥
यहाँ पर यह बात समझने की है कि चौथी, पाँचवीं और छठो, इन तीनों गाथाओं से परमार्थानुमानका प्रकार दर्शाया गया है, अर्थात् चौथी गाथासे प्रतिज्ञा पाँचवीं गाथा से हेतु और छठी गाथासे उपसंहार किया गया है || ६ ||
अब पृथिवी कायकी यतना कहते हैं- 'इंगाल' इत्यादि ।
साधु सचित्तधूलियुक्त पैरोंसे अंगार, भस्म (राख) और गोबर आदि की राशिको न लाँघे तथा तु राशिका भी उल्लंघन करके न जावे । क्योंकि इससे पृथ्वोकायको हिंसा होती है । उपलक्षणसे यहभी समझना चाहिए कि जिससे पृथ्वीकायकीविराधना हो उसको लांघकर गमन न करे | છે અર્થાત્ ચે થી ગાથાથી પ્રતિજ્ઞા, પાંચમી ગાથાથી હેતુ અને છઠ્ઠી ગાથાથી ઉપસંહાર કરવામાં આવ્યે છે. (૬)
हवे पृथिवीभयनी यतना उडे छे-इंगालं इत्यादि.
સાધુ સચિત્ત-ળયુક્ત પગે 'ગાર ભસ્મ (રાખ) અને છાણુ આદિના ઢગલાને ન એળંગે તથા તુષ (ભૂસ) ના ઢગલાનું પણ ઉલ્લંધન કરીને ન જાય; કારણ કે એથી પૃથ્વીકાયની હિં...સા થાય છે. ઉપલક્ષણે કરીને એમ પણુ સમજવુ કે જેથી પૃથિવીકાયની વિરાધના થાય એને ઉલ્લધીને ગમન ન કરે. (૭)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧
