________________
~
अघ्ययन ४ गा० २३ लोकस्वरूपम्
केवलज्ञान- केवलदर्शनयोः फलमाह-'जया सव्वत्तगं' इत्यादि ।
मूलम्-जया सव्वत्तगं नाणं, देसणं चाभिगच्छइ ।
६ ९ १० ११ . १२ ८ तया लोगमलोग च, जिणो जाणइ केवली ॥२२॥ छाया-- यदा सर्वत्रगं ज्ञानं दर्शनं चाभिगच्छति ।
तदा लोकमलोकं च जिनो जानाति केवली ॥२२॥ सान्वयार्थः-जया जब सव्वत्तग-सब जगह जानेवाले-सब पदार्थों को जाननेवाले नाणं ज्ञानको च-और दसण-दर्शनको अभिगच्छइ प्राप्त करता है, तया-तब जिणो= वीतराग केवली केवलज्ञानी होते-हुए लोगमलोगं च=लोक और अलोकको जाणइ= जानते हैं ॥२२॥
टीका-यदा केवलज्ञानं केवलदर्शनं च प्राप्नोति तदा जिना घातिकर्मविजेता, केवली केवलज्ञानी सन् लोकं लोक्यत इति लोकस्तं जानाति करतलामलकवज्ञानविषयीकरोति ।
आह-ननु कोऽयं लोकपदार्थः ? यदि केनचिदेको ग्रामोऽवलोकितस्तहि किं तापानेव लोकः ? न, अपरेण ततोऽप्यधिकग्रामदर्शनात् । तहिं यावद् प्रामादिकमस्माभिरवलोक्यते तावानेव लोकः ?, नहि अनन्तज्ञानसम्पन्नेन सर्वज्ञेन यो लोक्यते स लोक इति ।
केवलज्ञान और केवलदर्शन का फल कहते हैं-'जया सव्वत्तगं' इत्यादि ।
जब सर्वव्यापी ज्ञान तथा दर्शनको प्राप्त करते हैं तब केवली होकर लोक और अलोकको जानते हैं।
जो देखा जाता है उसे लोक कहते हैं। प्रश्न-यदि किसीने एक ग्राम देखा हो तो लोक क्या उतना ही होगा ? उत्तर-उतना ही नहीं होगा, क्योंकि दूसरे उससे अधिक ग्राम देखते हैं ? प्रश्न-तो हमलोग जितने ग्रामोंको देखते हैं उतना ही लोक है !
उत्तर-उतना ही नहीं है । अनन्तज्ञानी सर्वज्ञ भगवान् द्वारा जितना देखा जाता है उतना विज्ञान भने साशननु ३ ४ छ-जया सव्वत्तगं छत्या.
જ્યારે સર્વવ્યાપી જ્ઞાન તથા દર્શનને પ્રાપ્ત કરે છે ત્યારે કેવળી થઈને લોક અને अतान छ. ..
જે જોઈ શકાય તેને લેક કહે છે. પ્રશ્ન-જે કેઈએ એક ગ્રામ જેયું હોય તે લેક શું એટલે જ હોય ? ઉત્તર–એટલે જ નહિ હોય, કારણ કે બીજાઓ એથી વધારે ગ્રામો જુએ છે.
પ્રશ્ન-તે આપણે જેટલા ગ્રામને જોઈએ છીએ એટલે જ લેક છે ? ઉત્તર-એટલે જ નહિ. અનંતજ્ઞાની સર્વજ્ઞ ભગવાન દ્વારા જેટલો જોવાય છે એટલે લોક છે;
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
