Page Text
________________
अध्ययन ४ सू० १ (२) मृषावादबिरमणस्वरूपम्
1
1
तत्र द्रव्यविषयक सद्भावप्रतिषेधः- धर्माधर्मादिषद्रव्याणामन्यथा प्ररूपणम् । क्षेत्रविषयसद्भावप्रतिषेधः-लोकालोकयोरन्यथा निरूपणम् । कालविषयक सद्भाव प्रतिषेधः क्षणमुहूर्त - दिवसादि स्वरूपाणामन्यथानिरूपणम् । भावविषयक सद्भावप्रतिषेधः - रागद्वेषादीनामन्यथा प्रतिपादनम् । एवमेवाऽभूतोद्भावना दित्रयेऽपि द्रव्यादिचर्तुभङ्गी योजनीया । तस्माद्विरमणमिति । हे भगवन् ! सर्वे- समस्तं मृषावादं प्रत्याख्यामीति पूर्ववद्बोद्धव्यम् । तदेव विशदयति- 'से' - इति, अथ - अनन्तरम् - अधारभ्य-क्रोधात् - क्रोधः- आत्मनः ataमोहनप्रत्युदयेन स्वपरचित्तविकृतिजनको निरनुकम्पक्रौर्यवैभाविकपरिणामविशेषस्तस्मात् । लोभात्-लोभः - लोभप्रकृत्युदयवशाद्द्रव्याद्यभिलाषलक्षणो जीवस्य वैभाविकअथवा हिंसा और कठोरतायुक्त सत्य वचन कहना गर्हारूप असत्य है, जैसे - यह मार डालने योग्य है, ओ अंधे ! इधर आ, ओ बहिरे ! या लंगडे ! यहाँ आ' इत्यादि (४)
१९१
इन चार प्रकारके मृषावादोंके भी द्रव्य क्षेत्र काल भावके भेदसे चार चार भेद होते हैं । धर्मास्तिकाय अधर्मास्तिकाय आदि षड्द्रव्याँके स्वरूपको अन्यथा प्ररूपणा करना द्रव्य - सद्भवप्रतिषेध है । लोक और अलोकका अयथार्थ निरूपण करना क्षेत्र - सद्भावप्रतिषेध है | क्षण मूहूर्त दिन आदिके स्वरूपका मिथ्या कथन करना काल - सद्भावप्रतिषेध है । रागद्वेष आदि भावों का विपरीत स्वरूप बताना भावसद्भावप्रतिषेध है । इसी प्रकार अन्य तीन भेदों की चतुर्भगी समझ लेनी चाहिये, जैसे- द्रव्य अभूतोद्भावन, क्षेत्र अभूतोद्भावन, इत्यादि ।
हे भगवन् ! मैं सब प्रकारके मृषावादका प्रत्याख्यान करता हूँ ।
मृषावाद किस किस कारणसे होता है ? सो कहते हैं-
जीवके क्रोध - मोहनीय प्रकृति के उदयसे स्व-परके चित्तमें विकार करनेवाला अनुकम्पा - रहित क्रूरतारूप वैभाविक परिणाम क्रोध है !
સત્યવચન કહેવાં એ ગહારૂપ અસત્ય છે, જેમકે- એ મારી નાંખવા ચેાગ્ય છે; આ આષળા ! अहीं भाव. थे। मडेरा ! थे। सांगडा ! यहीं भाव' त्याहि (४)
એ ચાર પ્રકારના મૃષાવાદના પણ દ્રવ્ય ક્ષેત્ર કાળ ભાવના ભેદે કરીને ચાર ચાર ભેદ થાય છે. ધર્માસ્તિકાય અધર્માસ્તિકાય આદિ છ દ્રબ્યાના સ્વરૂપની અન્યથા પ્રરૂપણા કરવી એ દ્ર-સદ્ભાવપ્રતિષેધ છે લેાક અને લેાકનું અયથા નિરૂપણ કરવું એ ક્ષેત્ર-સદ્ભાવ પ્રતિષેધ છે, ક્ષણુ મુહૂત દિન આદિના સ્વરૂપનું મિથ્યા કથન કરવુ એ કાળ-સદ્ભાવપ્રતિષેધ છે. રાગ દ્વેષ આદિ ભાવાનું વિપરીત સ્વરૂપ બતાવવુ એ ભાવ-સદૂભાવપ્રતિષેધ છે. એ પ્રકારે અન્ય ત્રણ ભેદેોની ચતુભ`ગી સમજી લેવી; જેમકે-દ્રવ્ય-અભૂમાવન. ક્ષેત્રઅમ્રુતદ્ लावन त्यिाहि.
ભગવન્ હું સર્વ પ્રકારના મૃષાવાદના પ્રત્યાખ્યાન કરૂં છું... મૃષાવાદ કયા ક્યા કારણથી થાય છે ! તે હવે કહે છે—
જીવના ક્રોધ-માહનીય પ્રકૃતિના ઉદ્ભયથી સ્વ-પરના ચિત્તમાં વિકાર કરવાવાળા અનુક પારહિત ક્રૂરતારૂપ જીવના વૈભાવિક-પરિણામ એ ક્રોધ છે,
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર : ૧
| SR No. | 006367 |
| Book Title | Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 480 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 27 MB |