Page Text
________________
अध्ययन ४ सू० ७ षड्जोवनिकायानां दण्डपरित्यागः षाऽऽपातः । केचित् 'मनसा वा वाचावा कायेन वेति विकल्पसंग्रहार्थ 'त्रिविधेने'-त्युक्तमित्यूचिरे । 'न कारयामी त्यत्राऽन्येनेतिशेषः पूरणीयः । न समनुजानामि = नानु मन्ये । तस्येति तस्मात् पूर्वोक्तरूपादण्डादित्यर्थः, अत्रापादानस्य शेषत्वविवक्षया षष्ठी। भंते' भदन्त !' भदन्ते कल्याणं सुखं वा प्रापयतीति भदन्तः, ( अन्तर्भावितण्याद् 'भदि कल्याणे सुखे चे' त्यस्माद्धातोः ‘भन्देनेलोपश्चे' त्योणादिकसूत्रेण झन्धातुनकारलोपयोः 'झोऽन्त' इति झस्यान्तादेशः ।) यद्वा भवं-संसारमन्तयति-दरीकरोतीति, ('कर्मण्यण (३।१।) इत्यण शकन्ध्वादेराकृतिगणत्वात्पररूपे पृषोदरादित्वाद्वस्य दः । ( अथवा भवस्य-संसारस्यान्तो= ऽवसानं येनेति व्यधिकरणपदो बहुव्रीहिः पररूपादेशौ प्राग्वत् । भयस्य = जन्म-जरा-मरण-निमित्तकस्वाऽन्तो= नाशो येनेति भयान्तः, स एव भदन्त इति वा, पृषोदरादित्वादेकस्याकारस्य लोपो यस्य च दः । अपिप्रकार हैं इसलिए पुनरुक्ति आदि कोई दोष नहीं है ।
अथवा मन वचन और कायके निमित्तसे होनेवाले तीन भेदोंका संग्रह करनेके लिए 'त्रिविधेन' पद रखा है।
व्याकरणमें 'भंते' शब्द अनेक प्रकारसे सिद्ध होता है, इसलिए उसके अर्थ बहुतसे हैं । जैसे (१) कल्याण और सुखको देनेवाले, (२) संसारका अन्त करनेवाले, (३) जिनकी सेवा-भक्ति करनेसे संसारका अन्त हो जाता है, (४) जन्म-जरा-मरणके भयका नाश करनेवाले, (५) भोगोंको त्याग देनेवाले, (६) भयको दमन करनेवाले निर्भय, (७) इन्द्रियोंका दमन करनेवाले, (८) सम्यग्ज्ञान, सम्यग्दर्शन और सम्यक् चारित्रसे दीपनेवाले । इन सबको 'भंते' कहते हैं । इसी प्रकार और अर्थ भी समझने चाहिए । 'भदन्त!, इस सम्बोधनसे यह प्रगट होता है कि समस्त क्रियाएँ गुरु महाराजकी साक्षी से ही करनी चाहिए।
__ हे भगवन् ! मैं दण्डसे निवृत्त होता हूँ, निन्दा करता हूँ, और गर्दा करता हैं । कोशोंमें निन्दा और गर्दा शब्दका एक ही अर्थ है इसलिए पुनरुक्ति होती है, ऐसा नहीं समझना चाहिए, પ્રકાર છે. એથી કરીને પુનરૂક્તિ આદિ કે દેષ થતું નથી.
અથવા મન વન અને કાયાના નિમિત્ત થનારા ત્રણ ભેદનો સંગ્રહ કરવાને માટે त्रिविधेन श६ ॥ध्य छे.
વ્યાકરણમાં મરે શબ્દ અનેક પ્રકારે સિદ્ધ થાય છે, તેથી એના અર્થ ઘણા છે. જેવા 3 (१) ४८या भने सुमने सामना२, (२) सारनी मत ४२ना२, )3) नी सेवामात કરવાથી સંસારનો અંત આવી જાય છે, (૪) જન્મ જામરણના ભયને નાશ કરનાર, (૫) ભાગોનો ત્યાગ કરનાર, (૬) ભયનું દમન કરનાર-નિર્ભય, (૭) સમ્યજ્ઞાન, સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યકુ-ચારિત્રથી દીપ્તિમાન, એ બધાને મને કહે છે. એ જ રીતે બીજા અર્થો પણ સમજી देवा. 'भदन्त ' से समाधनथी मेम ५४८ थाय छ मधी प्रिया शु३ महारानी સાક્ષીએ જે કરવી જોઈએ.
હે ભગવન ! હું દંડથી નિવૃત્ત થઉ છું, નિન્દા કરૂં છું અને ગહ કરું છું, શબ્દ કેશોમાં “ નિજા” અને “ગ” શબ્દને એકજ અર્થ છે, તેથી પુનરૂક્તિ થાય છે, એમ ન
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧
| SR No. | 006367 |
| Book Title | Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 480 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 27 MB |