Page Text
________________
श्रीदशवैकालिकसूत्रे
तदभावे हि 'मनसा वाचा कायेन' इत्येतावन्मात्रोक्तौ ' न करोमि न कारयामि कुर्वन्तमप्यन्यं न समनुजानामी' - त्यनेन सह 'यथासंख्यमनुदेशः समानाम्, ( १ । ३ ।१०) इति वचनानुरोधेन' शत्रु मित्रं विपत्तिं च जय रजय भञ्जये' त्यादिवत्, एचोsयवायावः' ( ६ । १ । ७८ ) इत्यादिवद्वा क्रमिकान्वये 'मनसा न करोमि, वाचा न कारयामि कायेन कुर्वन्तमप्यन्यं न समनुजानामी' - त्यनभीष्टोऽर्य आपद्येत तद्वारणाय त्रिविधेनेत्यु क्तम् तेन मनसा न करोमि, न कारयामि, कुर्वन्तमप्यन्यं न समनुजानामि; वाचा न करोमि न कारयामि कुर्वन्तमप्यन्यं न समनुजानामि एवं कायेन न करोमि न कारयामि कुर्वन्तमप्यन्यं न समनुजानामीत्यर्थो भवति, यद्वा पूर्व सामान्यतस्त्रिविधेनेत्युक्त्वा केन त्रिविधेने १ ति जिज्ञासायां तत्प्रकारान् दर्शयितुं विशेषणाऽऽह - 'मनसे' -त्यादीति नास्ति पौनरुक्त्त्य दो
१७८
उत्तर - यह शंका ठीक नहीं है । यदि 'त्रिविधेन' न कहकर केवल 'मनसा वाचा कायेन ' कह देते तो अर्थ ठीक न बैठता, क्योंकि जैसे कोई कहे कि "हेय और उपादेयको त्यागो और ग्रहण करो ।" तो इस वाक्यमें क्रमसे 'हेय' के साथ 'त्यागो' का सम्बन्ध होजाता है और 'उपादेय' के साथ ग्रहण करो' का । इसी प्रकार 'चोलपट्टा चादर पहनो, ओढो' कहने से यह अर्थ होता है कि " चोलपट्टा पहनो और चादर ओढो ।" इसीप्रकार 'त्रिविधेन' (तीन प्रकारसे) पद न रखते तो ऐसा अनिष्ट अर्थ होजाता कि - मनसे न करे, वचनसे न करावे और कायसे अनुमोदना न करे । इस अनिष्ट अर्थका परिहार करनेके लिए 'त्रिविधेन' पद रखने से यह अर्थ हुआ कि - (१) मनसे न करूँ, (२) न कराऊँ, (३) न करते हुए को भला जानूँ । (४) वचनसे न करूँ, (५) न कराऊँ, (६) न करते हुएको भला जानूँ । (७) कायसे न करूँ, (८) न कराऊँ (९) न करनेवालेको भला जानूँ ।
अथवा पहले सामान्य रूपसे कहा है कि तीन प्रकारसे न करूँ, परन्तु तीन प्रकार कौन - कौनसे हैं ? ऐसी जिज्ञासा होने पर विशेष बता दिया कि “मनसा वाचा कायेन" ये तीन
उत्तर—भी शही मरामर नथी. ले त्रिविधेन न उढीने देवण मनसा वाचा कायेन કહ્યું હાત તા અથ ખરાબર મધ એસત નહિ. કારણ કે જેમ કેાઈ કહે કે હૈય અને ઉપાદેયને ત્યાગા અને ગ્રહણ કરા. ’” તેા એ વાકયમાં ક્રમાનુસાર 'डेय'नी साथै 'त्याग'नी સંબધ થઈ જાય છે. અને ‘ ઉપાદેય 'ની સાથે ગ્રહણ કરેા 'ના. એજ રીતે ચાલપટ્ટો ચાદર પહેરા આઢા' કહેવાથી એ અથ થાય છે કે ચાલપટ્ટો પહેરા અને ચાદર ઓઢ ये रीते त्रिविधेन (त्रयु प्रारे ) शब्द न राज्य होत तो थेवे। अनिष्ट अर्थ अर्ध मत કે મનથી ન કરેા, વચનથી ન કરાવે! અને કાયાથી ન અનુમૈદ્યના કરી. આ અનિષ્ટ અના परिवार ४२वाने भाटे त्रिविधेन शब्द आयो छे, खेम त्रिविधेन शब्द आपवाथी थेवे। स्मर्थ थये। है-(१) भनथी न ४३ (२) न ४रावु, (3) अश्नारने लान लाएं, (४) वयनथी न १३. (५) न ४२रावु', (६) न १२नारने लबे। भगु, (७) प्रयाथी न ४३, (८) न?ig', (E) ने पुरनारने लदी लागू.
અથવા પહેલાં સામાન્યરૂપે કહ્યુ છે કે ‘ ત્રણે પ્રકારે ન કરૂં ' પરન્તુ ત્રણ પ્રકાર કયા મ્યા છે ? એવી જિજ્ઞાસા થતા વિશેષ ખતાવી આપ્યું છે કે મનસા વાચા જાયેન એ ત્રણ
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧
| SR No. | 006367 |
| Book Title | Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 480 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 27 MB |