Page Text
________________
अध्ययन ४ सू. ७ षड्जीवनिकायानां दण्डपरित्यागः
यात्रीन्द्रियाथ, द्वि-त्रिचतुरिन्द्रियक्रममुल्लङ्घय द्विचतुस्त्रीन्द्रियेति व्युत्क्रमेणोपादानमाcarcard वैचित्र्याच्च । ततः सर्वे द्वीन्द्रियाः, सर्वेत्रीन्द्रियाः सर्वे चतुरिन्द्रयाः, सर्वे पञ्चेन्द्रियाः सर्वे तिर्यग्योनिकाः, सर्वे नैरयिकाः, सर्वे मनुष्याः सर्वे देवाः, सर्वे प्राणाः
-
- पूर्वोक्ताः सकलप्राणिनः परमधर्माण: = परमं सुखमेव धर्मो येषां ते सुखाभिलाषुका इत्यर्थः' परमा' इत्यत्र दीर्घ आर्षत्वात् । एषः - अनन्तरोदीरितस्वरूपो अण्डजादिलक्षणः खलु = निश्चयेन षष्ठः = स्थावरपञ्चकापेक्षया षष्टत्वमापन्नः जीवनिकायः - प्राणिसमूहः 'सकाय' इति प्रोच्यते = कथ्यते त्रसकायनाम्ना ख्यात इत्यर्थः || ६ ||
=
१७५
सर्वे प्राणिनः मुखाभिलाषिणो भवन्ति, सुखं च तेषामनारम्भेणैव सम्पद्यतेऽत इदानीमनारम्भोपदेश: - ' इच्वेसिं' इत्यादि ।
-
मूलम् — इच्चेसिं छण्हं जीवनिकायाणं नेव सयं दंडं समारंभिज्जा. नेवन्नेहि दंडंसमारंभाविज्जा, दंडं समारंभंतवि अन्ने समणुजाणिज्जा, जावज्जीवाए तिविहं तिविहेणं मणेण वायाए कारणं न करेमि न कारवेमि करंतंपि अन्नं न समणुजाणामि तस्स भंते ! पडिक्कमामि, निंदामि, गरिहामिः अप्पाणं वोसिरामि ||
छाया -- इत्येषां षण्णां जीवनिकायानां नैव स्वयं दण्डं समारभेत, नैवान्यैर्दण्डं सामारम्भयेत, दण्डं समारभमाणानप्यन्यान् न समनुजानीयात् यावज्जीवया त्रिविधं त्रिविधेन मनसा वाचा कायेन न करोमि न कारयामि कुर्वन्तमप्यन्यं न समनुजानामि । तस्य भदन्त ! प्रतिक्रामामि निन्दामि गर्हे आत्मनं व्युत्सृजामि || ७ |
"
-
षट्कायका आरम्भ न करनेका उपदेश देते हैं
=
सान्वयार्थः इच्चेसि = इन पूर्वोक्त छण्डं = छह जीवनिकायाणं = जीवनिकायके दंड = दण्ड- हिंसा आदि को सयं = स्वयं नेव न समारंभिज्जा = आरम्भ करे, नेव = न अन्नेहिं = दूसरोंसे दंड = दण्डको समारंभाविज्जा = आरंभ करावे, दंडं = दण्डका तीन इन्द्रियवाले होते हैं । यहाँ द्वीन्द्रिय बतानेके बाद पहले चार इन्द्रिय फिर तीन इन्द्रियवाले जीव बताये हैं, यह कथन आर्ष होनेसे किया गया है, इसलिए सत्र द्वोन्द्रिय, सब त्रोन्द्रिय, सब चतुरिन्द्रिय, सब पंचेन्द्रिय, सब तिर्यञ्च, सब नारकी, सब मनुष्य, सब देव, इस प्रकार पूर्वोक्त सब प्राणो सुखकी अभिलाषावाले हैं । इस छठे जीवनिकायको भगवानने त्रसकाय कहा है ||६|| જીવા ત્રણ ઈદ્રિયવાળા હોય છે. અહીં દ્વીન્દ્રિય બતાવ્યા પછી પહેલાં ચાર 'ઇન્દ્રિયવાળા અને પછી ત્રણ ઇદ્રિયવાળા બતાવ્યા છે, એ કથન આષ હાવાથી કરેલું છે. એ રીતે બંધા દ્વીન્દ્રિય ખધા ત્રીન્દ્રિય, બધા ચતુરિન્દ્રિય, બધા પચેન્દ્રિય, બધા તિય ઇંચ, ખધાં નારકી, બધા મનુષ્ય, બધા દેવ, એ પ્રકારે પૂક્ત બધાં પ્રાણી સુખની અભિલાષાવાળાં છે. એ છઠા જીવનિકાયને ભગવાને ત્રસ-કાય કહેલ છે. (૬)
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્ર ઃ ૧
| SR No. | 006367 |
| Book Title | Agam 29 Mool 02 Dasvaikalik Sutra Part 01 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1974 |
| Total Pages | 480 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_dashvaikalik |
| File Size | 27 MB |