________________
अध्ययन २ गा०८ रथनेमि प्रति राजीमत्युपदेशः छाया-अहं च भोगराजस्य, त्वं चासि अन्धककृष्णेः।
मा कुले गन्धनौ भूव, संयमं निभृतश्चर ॥ ८ ॥ सान्वयार्थ:-अहंच-मैं (राजीमती) भोगरायस्स-भोगकुलकी हूँ , च और तं-तुम अधगवण्हिणो-अंधकवृष्णिकुलके सि-हो, कुले-ऐसे उच्च कुलमें गंधणा=(दोनों) गन्धन मा नहीं होमो-होवें। (अतः) निहुओ-निश्चल होकर संजमं संयमको चर=पालो ।
भावार्थ-राजीमती रथनेमिसे कहती है कि हम दोनों उच्च कुलोंमें उत्पन्न हुए हैं, अतः उगले हुए विषको वापिस पोजानेवाले गन्धन सापोंके समान हमको नीच न होना चाहिए ।
टीका-'अहं च' इत्यादि । चद्वयं समुच्चयार्थम्, हे रथनेमे ! अहं-राजीमती भोगराजस्य तन्नाम्ना प्रसिद्धस्य अस्मीतिशेषः, अहं भोगराजस्य पौत्रीति भावः । त्वं च अ. न्धकवृष्णेः तन्नाम्ना प्रसिद्धस्य असि, अन्धकवृष्णिपौत्रोऽसीत्यर्थः। ततः किं ? तदाहकुले वंशेऽर्थान्निष्कलङ्के गन्धनौ-गन्धनकुलसम्भूतसर्पसदृशौ, 'आवा' मिति गम्यतेमाभूवनभवेव, तस्मात् निभृतः निश्चलो विषयादिभिरक्षोभ्यः सन् संयमम् अनश्वरसुखसाधनभूतं निरवद्यक्रियाऽनुष्ठानं चर-पालय । इति गाथार्थः ॥८॥
१२
मूलम्--जइ तं काहिसि भावं. जा जा दिच्छसि नारिओ ।
बायाविद्ध व्व हडो, अद्विअप्पा भविस्ससि ॥९॥ छाया- यदि त्वं करिष्यसि भावं, या या द्रक्ष्यसि नारीः ।
वाताविद्ध एवं हडो,-ऽस्थितात्मा भविष्यसि ॥९॥ सान्वयार्थ:-जइ-यदि तं-तुम जा जा-जो-जो नारिओ स्त्रोको दिच्छसि देखोगे (उन-उनपर) भावं-बुरे विचार काहिसि करोगे तो वायाविद्धव्य-इवासे उडाये हुए हडोहडवनस्पतिकी भांति अद्विअप्पा-अस्थिर आत्मावाले-चंचलचित्त भविस्ससि-हो जाओगे
"अहं च' इत्यादि । हे रथनेमि ! मैं ( राजोमती ) भोगराजको पोती और उग्रसेनकी बेटी हूँ , और तुम अन्धकवृष्णिके पौत्र तथा समुद्रविजयके पुत्र हो, इसलिए दोनोंही निर्मल कुलोंमें उत्पन्न हुए हैं। हमें गन्धन कुलमें उत्पन्न होने वाले सौके समान नहीं होना चाहिये । अतः विषय आदिको त्याग करके अनन्त सुखके कारणभूत निरतिचार संयमका पालन करो ॥८॥
'जइ तं' इत्यादि । यदि तुम जिस जिस स्त्रीको देखोगे उन सब पर विकारदृष्टि डालोगे ___ अहं च त्यादि. ९ २थनाम । हु (भती) मोरनी पौत्री अन उसननी पुत्री છું, અને તમે અંધકવૃષિણના પૌત્ર તથા સમુદ્રવિજયના પુત્ર છો, એ રીતે આપણે બેઉ નિર્મળ કુલેમાં ઉત્પન્ન થયાં છીએ. આપણે ગંધન કુળમાં ઉત્પન્ન થએલા સર્પોનાં જેવાં ન થવું જોઈએ. માટે વિષય આદિને ત્યજીને અનંત સુખના કારણભૂત નિરતિચાર સંયમનું પાલન કરે. (૮)
કરાર &૦ ઈત્યાદિ, જે તમે જે જે સ્ત્રીઓને જશે તે બધી પર વિતરદષ્ટિ નાખશે તે
શ્રી દશવૈકાલિક સૂત્રઃ ૧