________________
मुनिहर्षिणी टीका अ. ९ भगवत्समव सरवर्णनम्
२९९
मोहणिज्जं " इति ( मद्यमिव - मोहनीयम् ) अथवा मुह्यत्यनेन प्राणीति मोहनीयं (कर्म) । अनित्यधन - दारादौ नित्यत्वबुद्धया 'ममे' -त्यज्ञानावृतबुद्धिलक्षणमोहनीयकर्मणैव धार्मिक क्रियाशून्यः सन् विवेकविकलश्चतुर्गतिकसंसारे परिभ्रमति शरीरी । एतत्कर्मणः स्थितिकालो जघन्येनान्तर्मुहर्त्तपरिमितः, उत्कर्षेण सप्ततिकोटि कोटिसागरोपमो भवति । इदं कर्म सर्वतः प्रधानमतः प्रत्येकमितो दूरे स्थातुं यतितव्यम् । इतो भव्यान् रिरक्षिषुः सूत्रकारो नवममध्ययनमाह'तेणं कालेणं' इत्यादि ।
मूलम् - तेणं कालेणं तेणं समएणं चंण नामं नयरी इसी प्रकार मोहनीय कर्मके प्रभाव से भी आत्मा धार्मिक क्रियाओं से शून्य होकर सत् असत् के विवेक से विकल होजाता है । कहा है कि - " मज्जं व मोहणिज्जं " मद्य की तरह मोहनीय कर्म है । अथवा जिससे प्राणी मोह को प्राप्त करता है, वह मोहनीयकर्म कहाता है । अनित्य धन और स्त्री आदि में नित्यत्वबुद्धि से 'यह मेरा है' ऐसे अज्ञान से आवृत हुई बुद्धिरूप मोहनीय कर्म से ही धार्मिकक्रियारहित आत्मा विवेकशून्य होकर चारगतिवाले संसार में परिभ्रमण करता है । इस मोहनीय कर्म की स्थिति जघन्य अन्तर्मुहूर्त, उत्कृष्ट सत्तर (७०) कोडाकोडी सागरोपम की है । यह कर्म सबसे प्रधान है अतः सबको इससे दूर रहने के लिये प्रयत्न करना चाहिये । इस मोहनीय कर्मसे भव्यों की रक्षा करने की इच्छा वाले सूत्रकार नवम अध्ययनका निरूपण करते हैं - ' तेणं कालेणं ' इत्यादि ।
પ્રભાવથી પણ આત્મા ધાર્મિક ક્રિયાઓથી રહિત થઇને સત્ અસના વિવેકથી વિકલ थ लय छे. द्रुह्यु ं छे }-" मज्जं व मोहणिज्जं " महाना नेवां मोहनीय अर्भ छे. અથવા જેનાથી પ્રાણી મેહને પ્રાપ્ત કરે છે તે મેાહનીયકમ કહેવાય છે. અનિત્ય ધન તથા સ્ત્રી આદિમાં નિત્યત્વ બુદ્ધિથી ‘આ મારૂં છે' એવા જ્ઞાનથી આવૃત થયેલી (ઢકાયેલી ) બુદ્ધિરૂપ માહનીય કર્મોથીજ ધાર્મિકક્રિયારહિત આત્મા વિવેશૂન્ય થઇને ચાર ગતિવાલા સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. આ મેહનીય કર્મોની સ્થિતિ જઘન્ય અન્તર્મુહૂત, ઉત્કૃષ્ટ (૭૦) સિત્તેર કાડાકોડી સાગરોપમની છે. આ કર્મ બધાથી મુખ્ય છે, તેથી સર્વેએ તેનાથી દૂર રહેવા માટે પ્રયત્ન કરવા જોઇએ. આ મેાહનીય કર્મોથી ભાની રક્ષા કરવાની ઇચ્છાવાળા સૂત્રકાર નવમા અધ્યયનનું નિરૂપણ કરે છે— तेणं कालेणं' छत्याहि.
6
શ્રી દશાશ્રુત સ્કન્ધ સૂત્ર
