________________
प्रकाशिका टीका-सप्तमवक्षस्कारः सू०५ मुहूर्तगतिनिरूपणम्
४५ अथ नवसंवत्सरप्रारंभप्रकारप्रज्ञापनाय सूत्रमाह-‘से णिक्खममाणे इत्यादि 'से णिक्खमाणे सरिए' अथ निष्क्रामन् सूर्यः अथाभ्यन्त मंडलात् निष्क्रामन् प्रसर्पन जम्बूद्वीपस्यान्तः प्रवेशेऽशीत्युत्तरलक्षयोजनप्रमाणके क्षेत्रे चरमाकाशप्रदेशस्पर्शनानन्तरम् द्वितीयसमये द्वितीयमण्डलाभिमुखं प्रसर्पन् इत्यर्थः, सूर्यः 'नवं संवच्छरं अपमाणे' नवं नवीनम् आगामिकालभाविनं संवत्सरमहोरात्रकूटस्वरूपं वर्षम् अयमानोऽयमान: आददान आददान इत्यर्थः 'पढमंसि अहोरसि' प्रथमे सर्वत आद्ये अहोरात्रे 'सयभंतराणंतरं मंडलं' सर्वाभ्यन्तरात् अनन्तरं द्वितीयं मंडलम् 'उवसंकमित्ता चारं चरइ' उपसंक्रम्य सर्वाभ्यन्तरमण्डलात् अनन्तरं द्वितीयं मण्डलमुपसंक्रम्य संप्राप्य चारं गतिं चरति करोति अयमहोरात्रो दक्षिणायन संवत्सरस्यायः प्रथमोऽहोरात्रः संवत्सरस्य दक्षिणायनादिकत्वादिति ।
अथात्र कीदृशीगतिः सूर्यस्य भवतीति दर्शनार्थ प्रश्नयनाह-'जयाण' मित्यादि 'जया चरम दिवस होता है क्योंकि संवत्सरका पर्यवसान उत्तरायण में होता है 'से णिक्खममाणे सूरिए' अब नवीन संवत्सर के प्रारम्भ प्रकार की प्रज्ञापना निमित्त सूत्रकार कहते हैं कि आभ्यन्तर मण्डल से निकलता हुआ सूर्य-अर्थात् जम्बूद्वीप के भीतर प्रवेश करने पर १ लाख ८० योजन प्रमाणक्षेत्र में चरम आकाश प्रदेशों की स्पर्शना के अनन्तर द्वितीय समयमें द्वितीय मंडल की और बढता हुआ सूर्य-'नवं संवच्छरं अयमाणे २' आगामी काल भावी अहोरात्र कूट स्वरूप संवत्सरका प्रारम्भ करता 'पढमंसि अहोरसि सव्वम्भंतराणंतरं मंडलं उवसंकमित्ता' सर्वप्रथम अहोरात में सर्वाभ्यन्तर मण्डल से अनन्तर द्वितीय मंडल पर पहुंच कर 'चारं चरई' अपनी गति करता है यह अहोरात्र दक्षिणायन संवत्सर का अहोरात्र है क्योंकि संवत्सर दक्षिणायनादि स्वरूप ही तो होता है । सूर्यको कैसी गति होती है इसका कथन
દિવસ છે. કારણ સંવત્સરની સમાપ્તિ ઉત્તરાયણમાં થાય છે.
व नवा पसरना प्रारमने। प्रा२ मता भाटे सूत्र४२ ४३ है-से णिक्खममाणे सूरिए' व नभएर ४२तो सूर्य मल्य त२ ममाथी नाजापूदीपनी हर પ્રવેશ કરવામાં એક લાખ એંસી જન પ્રમાણવાળા ક્ષેત્રમાં અતિમ આકાશપ્રદેશને २५श ४२वाथी (बीan समयमा मान्न मामिभुम असते) सूर्य 'नवं संवच्छर अयમળે' નવા આગામી કાળ સંબંધી સંવત્સર અર્થાત્ અહોરાત્રના ફૂટસ્વરૂપને એટલે કે १२ ४२सूर्य 'पढमंसि अहोरत्तसि' सौथी पडे। महाराभा 'सव्वब्भतराणंतर मडल' साक्ष्य तर मयी मी भने 'उवस कमित्ता चार चरई' प्राप्त यन गति કરે છે. આ અહોરાત્ર દક્ષિણાયન સંવત્સરનો પહેલે દિવસ છે. કારણ કે-સંવત્સર દક્ષિણાયનાદિપણાવાળો છે. અહીંયા સૂર્યની ગતી કેવી હોય છે ? એ બતાવવા માટે પ્રશ્ન
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર