________________
७१२
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे भवतीति, तथा सागरस्य समुद्रस्य सर्वतः कल्लोलप्रसरणवडवानलज्वालादर्शनतिमिङ्गिलादि मत्स्यविवर्तनगम्भीर गर्जिताधभिनयनं सागरप्रविभक्ति तथा नागराणां नगरवासिलोकानां सविवेकनेपथ्यकरणं क्रीडासश्चरणं वचनचातुरीदर्शनमित्यायभिनयो नागरनागरप्रविभक्तितनामक नाटकम् ॥ १२॥ __अथ त्रयोदशम् नन्दाचम्पा प्रविभक्ति नामकं नाटयम् तत्र नन्दाः नन्दाभिधानाः शश्वत्यः पुष्करिण्यस्तासु देवानां जलक्रीडा जलजकुसुमापचयनम् आप्लवनमित्याचाभिनयनं नन्दाप्रविभक्ति तथा चम्पा नाम महाराजधानी उपलक्षणमेतत् तेन कोशलाविशालादि राजधानी परिग्रहः, तासां च परिखा सौधप्रासाद चतुष्पदाधभिनयनं चम्पाप्रविभक्तिः ॥१३॥ है। इस गाडी के आकार दोनों हाथों 'का फैलाना जिसमें होता है वह शकटोद्धि प्रविभक्ति है सागर प्रविभक्ति में समुद्र की कल्लोलों का फैलाव जिस प्रकार का होता है वडवानल ज्वाला का जैसा दिखाव होता है, तिमिशिलादि मत्स्यों का विवर्तन जैसा होता है समुद्र का गंभीर गर्जन जैसा होता है यह सब अभिनय द्वारा प्रकट किया जाता है इसीका नाम सागर प्रविभक्ति है तथा नगर निवासी लोकों का जैसा सविवेक नेपथ्य किया जाता है क्रीडापूर्वक जैसा उनके द्वारा संचरण किया जाता है बोलने की चतुराई जैसी उनमें होती है इसी तरह का सब कुछ दिखाव अभिनय द्वारा जिस नाटय में दिखाया जाता है वह नागरप्रविभक्ति नामका नाटय है १३ वां नाटय नन्दा चंपा प्रविभक्ति नामका है इस नाटय में शाश्वत नन्दा नामकी जो पुष्करिणियां है उनमें देवों द्वारा की गई जलक्रीडा कमलों का किया गया चयन, तथा बीचमें किया गया पानी में संस्तरण यह सब अभिनयों द्वारा प्रदर्शित किया जाता है इसका नाम नन्दा प्रविभक्ति है चम्पा कोशला, विशाला आदि राजधानियों की परिखाका પ્રવિભક્તિ છે. સાગર પ્રવિભક્તિમાં સમુદ્રના તરંગેનું પ્રસરણ જે પ્રમાણે હોય છે. વડવાનલ વાળાનું દશ્ય જેવું હોય છે, તિબિંગિલાદિ મલ્યોનું વિવર્તન જેવું હોય છે, સમદ્રનું ગંભીર ગર્જન જેવું હોય છે, એ બધું અભિનય વડે પ્રગટ કરવામાં આવે છે. એનું નામ જ સાગર પ્રવિભક્તિ છે. તથા નગર નિવાસી લોકોનું જે પ્રમાણે સવિવેક નેપથ્ય કરવામાં આવે છે, કીડા પૂર્વક જે પ્રમાણે તેમના વડે સંચરણ કરવામાં આવે છે, બિલવાની કુશળતા જેવી તેમનામાં હોય છે, આ પ્રમાણે જ બધે દેખાવ અભિનય વડે જે નાટયમાં કરવામાં આવે છે, તે નાગર પ્રવિભક્તિ નામક નાટ્ય છે. ૧૩મું નાટય નંદા ચંપ પ્રવિભક્તિ નામ નું છે. એ નાટ્યમાં શાશ્વત નંદા નામક જે પુષ્કરિણીઓ છે, તેમાં ર વડે કરવામાં આવેલી જળ કીડા કમળનું ચયન, તેમજ જળમાં કરવામાં આવેલું સંતરણ. એ બધું અભિન વડે પ્રદર્શિત કરવામાં આવે છે. એનું નામ નન્દા પ્રવિભક્તિ છે. ચંપા, કેશલા, વિશાલા વગેરે રાજધાનીએાની પરિખા, સૌધ તેમજ પ્રાસાદ
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર
