________________
जम्बूद्वीपप्रज्ञप्तिसूत्रे थिमेणं लवणसमुई समप्पेइ' तस्य खलु हरिकान्ता प्रपातकुण्डस्य औत्तराहेण तोरणेन यावत् प्रव्यूढा सति हरिवर्षम् वर्षम् एजमाना २ विकटापातिनं वृत्तवैताढयं योजनेन असंप्राप्ता पश्चिमाभिमुखी आवृत्ता सती हरिवः द्विधा विभजमाना २ षट् पञ्चाशता सलिलासहस्रैः समग्रा अधो जगतीं दलयित्वा पश्चिमेन लवणसमुद्रं समुपैति, अधुना हरिकान्ता महानद्याः प्रवहादिमानं प्रदर्शयितुमाह-'हरिकंता णं महाणई' इत्यादि हरिकान्ता खलु महानदी 'पवहे पणवीसं जोयणाई विक्खभेणं' अवहे हृदनिर्गमे पञ्चविंशति योजनानि विष्कम्भेण, 'अद्ध जोयणं उव्वेहेणं' अर्द्धयोजनमुद्वेधेन भूगतत्वेन, 'तयणंतरं च णं मायाए २ परिवद्धमाणी २ मुहमूले अद्धाइज्जई जोयणसयाई विक्खंभेणं पंचजोयणाई उव्वेहेणं, उभओ पासिं दोहि पउमवरवेइयाहिं दोहिं य वणसंडेहिं संपरिक्खित्ता' तदनन्तरं च मात्रया २ क्रमेण २ प्रति योजनं समुदितयोरुभयोः पार्श्वयोः चत्वारिंशद्धनुर्वृद्धया प्रतिपार्श्व धनुर्विशति वृद्धयेत्यर्थः, निकलती हुई यह महानदी हरिवर्ष क्षेत्र में बहती बहती, विकटापाती वृत्तवैताढययर्चत को १ योजन दूर पर छोडकर वहां से पश्चिम की ओर मुडती, हरिवर्ष क्षेत्र को दो विभागों में विभक्त करके ५६ हजार नदियों के परिवार के साथ, जम्बूद्वीप की जगती को नीचे से ध्वस्त करके पश्चिमदिग्वीलवणसमुद्र में जा मिली है। (हरिकंता णं महाणई पवहे पणवीसं जोयणाई विखंभेगं, आद्धजोयणं उन्हेणं तयणंतरं च णं मायाए २ परिवद्धमाणी २ मुहमूले अद्धाइन्जाइं जोयणसयाइं विक्कंभेण पंच जोयणाइं उन्वेहेणं उभओ पासिं दोहि पउम परवेइयाहिं दोहि य वणसंडेहिं संपरिक्खिता) हरिकान्ता महानदी प्रवह में-द्रह निर्गम में-विष्कम्भ की अपेक्षा २५ योजन की उद्वेध (गहराई) की अपेक्षा अर्ध योजन की-दो कोश की है इसके बाद वह क्रमशः प्रति पाव में२०-२० धनुष की वृद्धि से बढती २ समुद्र प्रवेशस्थान में २५० सो योजन प्रमाण विष्कम्भमणी २ छप्पण्णाए सलिलासहस्सेहिं समग्गा अहे जगई दलइत्तो पच्चत्थिमेणं लवणसमुदं समप्पेइ' ते रित प्रपात उन उत्तर हिवती २५ वायी यावत् नीती मे મહાનદી હરિવર્ષ ક્ષેત્રમાં પ્રવાહિત થતી વિકટાપાતી વૃત્ત વૈતાઢય પર્વતને એક જન દૂર છેડીને ત્યાંથી પશ્ચિમ તરફ વળીને હરિવર્ષ ક્ષેત્રને બે વિભાગમાં વિભક્ત કરીને પ૬ હજાર નદીઓના પરિવાર સાથે જંબુદ્વીપની જગતીને દીવાલને નીચેથી ધવસ્ત કરીને पश्चिम ती १४समुद्रमा प्रविष्ट थाय छे. 'हरिकंताणं महाणई पवहे पणवीसं जोयणाई विक्ख भेणं अद्धजोयणं उब्वेहेणं तयणतरं च णं मायाए २ परिवद्धमाणी २ मुहमूले अद्धाइज्जाइं जोयणसयाई विक्खंभेणं पंचजोयणाई उव्वेहेणं उभओ पासिं दोहिं पउमवरवेइ. याहि दोहिय वणसंडेहिं संपरिक्खित्ता' ६२७न्ता भी नहीवा निगममा विनी અપેક્ષાએ ૨૫ જન જેટલી ઊંડાઈ (ઉધ)ની અપેક્ષાએ અર્ધા જન જેટલી એટલે કે બે ગાઉ છે. ત્યાર બાદ તે ક્રમશઃ પ્રતિપાશ્વમાં ૨૦, ૨૦, ધનુષ જેટલી અભિવતિ થતી
જમ્બુદ્વીપપ્રજ્ઞપ્તિસૂત્ર