________________
चन्द्रशतिप्रकाशिकाटोका प्रा. १५. सू. २ चन्द्रसूर्यनक्षत्राणां परस्परं मण्डलभागनिरूपणम् ६०३
एवं अहोरत्ता छ एक्कवीसं मुहुत्ता य, तेरस अहोरत्ता बारस मुहुत्ताय वीसं अहोरता तिणि मुहुत्ताय सव्वे [जस्सजे तस्स ते] भणियव्वा जाव जयाणं सूरियं गइसमावण्णं उत्तरा साढाणक्खत्त गइसमावणे पुरत्थिमाए भागाए समासाएइ समासाईत्ता वीसं अहोर तिष्णिय मुदुत्ते सूरिएण सद्धिं जोयं जोएइ जोइता जोयं अणुपरियट्टा, अणुपरियट्टित्ता fatures विगयजोई यावि भवइ । ता जयाणं सूरियं गइसमावण्णं गहे गइसमावणे पुरत्थिमाए भागाए समासाएइ, समासाइत्ता सूरिएण सद्धिं जोयं जोएइ, जोयं जोइता जो अणुपरिट्ट, अणुपरियट्टित्ता विप्पजहइ विगयजोई यावि भवइ || सूत्र ||२||
छाया - तावत् यदा खलु चन्द्र गतिसमापन्नं सूर्यः गतिसमापन्नो भवति स खलु गतिमात्रया कियत्कं विशेषयति ? द्वाषष्टि भागान् विशेषयति । तावत् यदा खलु चन्द्र गतिसमापन्नं नक्षत्रं गतिसमापन्नं भवति तत् खलु गतिमात्रया कियत्कं विशेषयत ? तावत् सप्तषष्टिभागान् विशेषयति । तावत् यदा खलु सूर्य गतिसमापन्नं नक्षत्र गति - समापन्नं भवति स खलु गतिमात्रया कियत्कं विशेषयति ? तावत् पञ्च भागान् विशेषर्यात | तावत् यदा खलु चन्द्रं गतिसमापन्नं अभिजिन्नक्षत्रं गतिसमापन्नं पौरस्त्याद् भागात् समासादयत पौरस्त्याद् भागात् समासाद्य नवमुहूर्त्तान् सप्तविंशतिं च सप्तर्षाष्टभागान् मुहूर्त्तस्य चन्द्रेण सार्द्ध योगं युनक्ति, योगं युक्त्वा योगं परिवत्र्तयति, योग परिवर्त्य चित्रजहाति विगतयोगी चापि भवति । तावत् यदा खलु चन्द्रं गतिसमापन्नं श्रवणो नक्षत्रं गतिसमापन्न पौरस्त्पाद भागात् समासादयति पौर० समासाद्य त्रिशतं मुहूर्त्तान् चन्द्रेण सार्द्धं योगं युनक्ति, योगं युक्त्वा अनुपरिवर्त्तयति, अनुपरिवर्त्य विप्रजहाति विगतयोगी चापि भर्वात । एवम् एतेनाभिलापेन ज्ञातव्यं पञ्चदश मुहूर्त्तान् त्रिशतं मुहूर्त्तान् पञ्चचत्वरितान् [यस्य ये मुहर्त्ता तस्यते] भणितव्याः यावत् उत्तराषाढाः तावत् यदा खलु चन्द्रं गतिसमापन ग्रहः गतिसमापन्नः पौरस्त्याद् भागात् समासादयति, पौर० समासाद्य चन्द्रेण सार्द्ध योगं युनक्ति, युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्त्तयति अनुपरिवर्त्य विप्रजहाति, विगत योगी चापि भवति । तावत् यदा खलु सूर्य गतिसमापन्नम् अभिजिन्नक्षत्रं गतिसमापन्नं पौरस्त्याद् भागात् समासादयति, समासाद्य चतुरः अहोरात्रान् षट् च मुहूर्त्तान् सूर्येण सार्द्धं योग युनक्ति, योगं युक्त्वा योगम् अनुपरिवर्त्तयति, अनुपरिवर्त्य विप्रजहाति विगतयोगी चापि भवति । एवम् अहोरात्रान् षट् एकविंशति मुहूर्त्ताश्चि, त्रयोदश अहोरात्रान् द्वादश मुहूर्त्ताश्च विशतिम् अहोरात्रान् त्रीन् मुहूर्त्ताश्च सर्वे [यस्य ये तस्य ते] भणितव्याः यावत् यदा खलु सूर्यं गतिसमापन्नम् उत्तराषाढानक्षत्रं गतिसमापन्नं पौरस्त्याद् भागात् समासादर्यात, समासाद्य विंशतिमहोरात्रान् त्रीश्च मुहूर्तान् सूर्येण सार्द्धं योगं युनक्ति, युक्त्वा योगमनु परिवर्त्तयति, अनुपरिवर्त्य विप्रजहाति विगतयोगी चापि भवति । तावत् यदा खलु सूर्यं गतिसमापन्नं ग्रहः गति समापन्नः पौरस्त्याद् भागात् समासादयति, समासाद्य सूर्येण सार्द्धं योगं युनक्ति, योगं युक्त्वा योगमनुपरिवत्र्त्तयति, अनुपरिवर्त्य विप्रजहाति विगतयोगो चापि भवति । सूत्र ॥२॥
व्याख्या- 'ता जया णं' इति ता' तावत् 'जया णं' यदा खल 'चंद गइसमाबण' चन्द्रं गतिसमापन्नं गतिप्राप्तमपेक्ष्य 'सूरिए' सूर्यः ' गइसमावण्णे भवइ' गतिसमापन्न व