________________
सूर्यप्तिप्रकाशिका टोका सू० १०१ एकोनविंशतितम प्राभृतम् भागेन च पुनरपि तं चैव प्रक्रामति ॥२७॥ कृष्णपक्षे प्रतिपदिवसं राहविमानं स्वकीयेन पश्चदशेन चन्द्रविमानं पञ्चदशमेव भागं प्राणोति-आच्छादयति, शुक्लपक्षे तु पुनस्तमेवभाग-पञ्चदशभागं प्रतिदिवसं आत्मीयेन पञ्चदशभागे न व्यतिक्रामति-मुश्चति-प्रकाशनाय त्यजति, अत्रैतदुक्तं भवति-कृष्णपक्षे प्रतिपद् आरभ्य स्वकीयेन पञ्चदशभागेन प्रतिदिवस मेकैकं पञ्चदशभागं उपरितनभागाद् आरभ्य तेनैव क्रमेण प्रतिदिवसमेकैकं पञ्चदशभागं समुज्वलयति-प्रकटीकरोति तद् भागत्यागेनेत्यर्थः, तेन जगति चन्द्रमण्डलस्य वृद्धिहानी प्रतिभासेते । स्वरूप तस्तुचन्द्रमण्डलं यथास्थितमेव भवति ॥२७॥ एतदेवाह-एवं वडा चंदो परिहाणी एव होइ चंदस्स । कालो वा जुण्हो ता एवऽणुभावेण चंदस्स ॥२८॥ एवं
'पण्णरस भागेण य चंदं पण्णरसमेव तं वरइ।
पण्णरसह भागेण य पुण्णो वि तं चेव पक्कमइ ॥२७॥ __ कृष्ण पक्ष में प्रतिदिवस राहु विमान अपना पंद्रहवें भाग से चंद्र विमान का पंद्रहवें भाग को आच्छादित करता है । एवं शुक्ल पक्ष में उसी पंद्रहवें भाग को अपने पंद्रहवें भाग से प्रकाश के लिये छोडता है। यहां इस प्रकार कहा जाता है-कृष्ण पक्ष में प्रतिपदा से आरंभ करके अपने पंद्रहवें भाग से प्रतिदिन एक एक पंद्रहवां भाग ऊपर के भाग से आरम्भ कर के आच्छादित करता है। एवं शुक्लपक्ष में प्रतिपदा से आरम्भ कर के उसी क्रम से प्रतिदिवस एक एक पंद्रहवां भाग को प्रगट करता है। वास्तविकता से तो चंद्र मंडल यथावस्थित ही रहता है ॥२७॥ यही कहते हैं
‘एवं वडुइ चंदो परिहाणी एवहोइ चंदस्स । कालो वा, जुण्हो वा, एवाऽणुभावेण होई चंदस्स ॥२८॥
पण्णरस भागेण य च द एण्णरसमेव त चरइ ।
पण्णरस भागेण य पुगोवि तचेव पक्कमइ । કૃષ્ણપક્ષમાં દરરોજ ડુ વિમાન પોતાના પંદર ભાગેથી ચંદ્ર વિમાનના પંદરમા ભાગને ઢાંકી દે છે. અને શુકલપક્ષમાં એજ પંદરમા ભાગને પિતાના પંદરમા ભાગથી પ્રકાશ માટે ખુલ્લો કરે છે. અહીં આ રીતે કહેવામાં આવે છે. કૃપક્ષમાં એકમથી આરંભ કરીને પિતાને પંદરમાં ભાગથી દરરોજ એક એક પંદરમે ભાગ ઉપરના ભાગથી આરંભ કરીને ઢાંકી દે છે. અને શુકલ પક્ષમાં એકમથી આરંભીને એજ કમથી દરરોજ એક એક પંદરમા ભાગને પ્રગટ કરે છે. વાસ્તવિક પણથી તે ચંદ્રમંડળ યથાવસ્થિતજ રહે છે. સારા એજ ફરીથી કહે છે.
एवं वड्ढइ चंदो परिहाणी एव होइ चदस्स । कालो वा जुण्हो वा, एवाऽणुभावेण होई चंदुस्स ॥२८॥
श्री सुर्यप्रति सूत्र : २
