________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० १०० एकोनविंशतितम प्राभृतम् स्राणि मनुष्यक्षेत्रस्य विष्कम्भः ॥१॥ कोटिः द्वाचत्वारिंशत् सहस्राणि द्वे शते च ऊनपञ्चाशत् मनुष्यक्षेत्रपरिरयः एवमेव च पुष्कराईस्य ॥२॥ द्वासप्ततिश्च चन्द्राः द्वासप्ततिरेव दिनकरादिष्टाः । पुष्करवरद्वीपार्दै चरन्ति एते प्रभासन्ति ॥३॥ त्रीणि शतानि षट् त्रिंशत् षट् च सहस्राणि महाग्रहाणां तु भवन्ति षोडश द्वे सहस्रे ॥४॥ अष्टाचत्वारिंशत् शतसहस्राणि द्वाविंशतिः खलु भवन्ति सहस्राणि । द्वे च शते पुष्करार्दै तारागण कोटिकोटीनां ॥५॥ द्वात्रिंशत् चन्द्रशतानि द्वात्रिंशच्चैव सूर्याणां शतं । सकले मनुष्यलोके चरन्ति एते प्रभासन्ति ॥६॥ एकादश च सहस्राणि षट् पञ्चाशत् षोडश महाग्रहाणां तु । षट् च शतानि षण्णवति नक्षत्राणि त्रीणि च सहस्राणि ॥७॥ अष्टाशीतिश्चत्वारिंशत सहस्राणि मनुष्यलोके । सप्त च शतानि अन्यूना तारागणकोटिकोटीनां ॥८॥ एषस्तारा पिण्ड सर्वसमासेन मनुष्यलोके । बाह्याः पुनस्ताराः जिनर्भणिताः असंख्याताः, ॥९॥ एतावत् तारकं यद् भणितं मनुष्यलोके, चारं कदम्बिका पुष्पसंस्थितं ज्योतिषं चरति।॥१०॥ रवि शारीग्रहनक्षत्राणि इयन्ति आख्याआख्यातानि मनुष्यलोके येषां नाम गोत्राणि न प्राकृताः प्रज्ञापयन्ति ॥११॥ पट् षष्टि पिण्डानि चन्द्रादित्यानां नक्षत्राणां तु मनुष्यलोके । द्वौ चन्द्रौ द्वौ सूयौं च भवत एकैकस्मिन् पिण्डे ॥१२॥ पट् षष्टि पिण्डानि नक्षत्राणां तु मनुष्यलोके । षट् पश्चाशनक्षत्राणि भवन्ति एकैकस्मिन् पिण्डे ॥१३॥ षट् षष्टिः पिण्डानि महाग्रहाणां तु मनुष्यलोके । षट् सप्तति ग्रहशतानि भवन्ति एकैकस्मिन् पिण्डे ॥१४॥ चतस्रश्च पंक्तयश्चन्द्रादित्यानां मनुष्यलोके । षट् षष्टिः षट्पष्टिश्च भवन्ति एकैकस्यां पंक्तौ ॥१५॥ षट् पश्चाशत् पंक्तयः नक्षत्राणां तु मनुष्यलोके । षट् षष्टि षट् पष्टिश्च भवन्ति एकैकस्यां पंक्तौ ॥१६॥ षट् सप्ततिग्रहाणां पंक्ति शतानि भवन्ति मनुष्यलोके । षट् षष्टिः षट् षष्टिश्च भवन्ति च एकैकस्यां पंक्तौ ॥१७॥ ते मेरूमनुचरन्तः प्रदक्षिणावर्तमण्डलाः सर्वे । अनवस्थितयोगैश्चन्द्राः सूर्या ग्रहगणाश्च ॥१८॥ नक्षत्रतारकानामवस्थितानि मण्डलानि ज्ञातव्यानि । तानि च प्रदक्षिणा वर्तमेवमेरुमनुचरन्ति ॥१९॥ रजनिकर दिनकराणां ऊर्ध्वं च अधश्च संक्रमोनास्ति । मण्डलसंक्रमणं पुनः साभ्यन्तरबाह्य तिया ॥२०॥ रजनिकरदिनकराणां नक्षत्राणां महाग्रहाणां च । चारविशेषेण भवन्ति सुखदुःखविधयो मनुष्याणां ॥२१॥ तेषां प्रविषतां तापक्षेत्रं तु वर्द्धते नियतं । तेनैव क्रमेण पुनः परिहीयते निष्क्रममाणः ॥२२॥ तेषां कदम्बिका पुष्यसंस्थितानि भवन्ति तापक्षेत्रापहानि । अन्तश्च संकुचा बाह्याश्च विस्तरा चन्द्रसूर्याणाम् ॥२३॥सू० १००॥
उन्नीसवां प्राभृत का प्रारंभपूर्वकथित प्रकार से अठारहवां प्राभृत का प्रतिपादन करके अब उन्नीसवें प्राभृत का प्रारंभ किया जाता है इसका अर्थाधिकारमूत्र इस प्रकार से हैं
ઓગણીસમા પ્રાભૂતને પ્રારંભ પૂર્વ કથિત પ્રકારથી અઢારમાં પ્રાભૃતનું પ્રતિપાદન કરીને હવે ઓગણીસમા પ્રાભૃતનો भा२० ४२वामां आवे छे. मेनु अधिकार सूत्र मा प्रमाणे छे. (सूरिया कइ आहिया)
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨