________________
सूर्यशतिप्रकाशिका टीका सू० ९३ अष्टादश प्राभृतम्
जम्बूद्वीपस्यान्तर्बाह्ये नक्षत्राणां स्थितिविषयकं प्रश्नोत्तरसूत्रमाहमूलम् - ता जंबूद्दीवेां दीवे कयरे णक्खते सव्वन्तरिल्लं चारं चरइ ?, करे खते बाहिरिल्लं चारं चग्इ ?, कयरे णक्खत्ते सव्बुवरिल्लं चारं चरइ ?, कयरे णक्खत्ते सञ्वहिट्ठिल्लं चारं चरइ ?, अभीइ णक्खत्ते सतरिल्लं चारं चरs मूले णक्खते सव्ववाहिरिल्लं चारं चरs, साती क्खने सरिल्लं चारं चरइ, भरणी नक्षत्ते सव्हेट्ठिल्लं
"
८३१
चारं चरइ ॥सू० १३॥
छाया - तावत् जम्बूद्वीपे खलु द्वीपे कतराणि नक्षत्राणि सर्वाभ्यन्तरं चारं चरति, कतराणि नक्षत्राणि सर्ववा चारं चरति, कतराणि नक्षत्राणि सर्वोपरि चारं चरति, कतराणि नक्षत्राणि सर्वाधस्तात् चारं चरति ? | अभिजिन्नक्षत्रं सर्वाभ्यन्तरं चारं चरति, मूलं नक्षत्रं सर्ववाां चारं चरति, स्वाति नक्षत्रं सर्वोपरि चारं चरति, भरणीनक्षत्रं सर्वाधस्तात चारं चरति । - ९३|
टीका - द्वनवतितमे सूत्रे मन्दरपर्वतस्य क्षेत्रफलपरिमाणं तत्र च नक्षत्रमण्डलस्य बाधगतिनिरूपणं च सम्यक् विविच्य सम्प्रति त्रिनवतितमे सूत्रे जम्बूद्वीपस्य अन्तर्बाह्यास्तनोपरिक्षेत्रेषु परिभ्रमणशीलानां नक्षत्राणां विषये प्रश्नोत्तरक्रमेण निगमसूत्रमाह
'ता जम्बूद्दीवेणं दीवे' इत्यादि प्रश्नसूत्रं सुगमं, नवरं किञ्चित् छाययैव सुस्पष्टं चेति । ततो भगवान् निगमरूपं स्वकीयमभिप्रायं कथयति 'ता अभीयी णक्खते सव्वभितरिल्लं
अब जम्बूद्वीप के अंदर एवं बाहर नक्षत्रों के स्थिति विषयक प्रश्नोत्तर सूत्र कहते हैं
टीकार्थ - बिराण सूत्र में मंदर पर्वत के क्षेत्रपरिमाण तथा वहां नक्षत्र का अबाधा गति का निरूपण सम्यक् प्रकार से विवेचित करके अब तिराणवें सूत्र में जम्बूद्वीप का बाह्य आभ्यन्तर तथा नीचे ऊपर के क्षेत्र में परिभ्रमण शील नक्षत्रों के विषय में प्रश्नोत्तर के क्रम से निगमसूत्र कहते हैं - (ता जंबूद्दीवेण दीवे) इत्यादि जंबूद्वीप नाम के द्वीप में कितने नक्षत्र सर्वाभ्यन्तर मंडल में હવે જમૂદ્રીપની અંદર અને બહાર નક્ષત્રાની સ્થિતિ વિષયક પ્રશ્નોત્તર સૂત્ર કહેવામાં આવે છે.
ટીકા-ખાણુમા સૂત્રમાં મદર પતનું ક્ષેત્રફલ પરિમાણુ તથા ત્યાં નક્ષત્રની અખાધાગતિનું નિરૂપણુ સારી રીતે કરીને હવે આ ત્રાણુમાં સૂત્રમાં જ ખૂદ્રીપના ખાહ્ય આભ્યંતર તથા નીચે ઉપરના ક્ષેત્રમાં પરિભ્રમણ શીલ નક્ષત્રાના સંબંધમાં પ્રશ્નોત્તરના ક્રમથી નિગમ सूत्र वामां आवे छे. ( ता जंबूद्दीवे णं दीवे) त्याहि मंजूदीय नामना द्वीपभां डेंटला નક્ષત્ર સર્વાભ્યંતર મંડળમાં ગમન કરે છે? કેટલા નક્ષત્રા સબાહ્ય મંડળમાં ગમન કરે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
