Page Text
________________
सूर्यशप्तिप्रकाशिका टीका सू० ८१ द्वादशप्राभृतम् मर्द्धमण्डलं प्रविष्टः सन् कियत्कालं तत्रस्थित्वा पुनस्तत्प्रविष्टश्च प्रथमक्षणादूर्ध्व सर्वबाह्यानन्तराक्तिन द्वितीयमण्डलाभिमुखं चरति चन्द्रः ततस्तस्मिन्नेव सर्वबाह्यानन्तरेऽक्तिने द्वितीये अद्धमण्डले चारं चरन् चन्द्रो विवक्षितो भवति, अत एवाधिकृतसूत्रोपनिपातो भवति यथा-तृतीयायनगते चन्द्रे प्रथमं मेरोः पाश्चात्ये-पश्चिमे दिग्विभागेऽस्मिन् प्रविशति, ततो बाह्यानन्तरस्याव्यवहितपूर्वभागवर्तिनः पाश्चात्यस्य अर्द्धमण्डलस्य एकचत्वारिंशत् सप्तषष्टिभागास्ते वर्तन्ते यान् चन्द्रः आत्मनः परस्येति तृतीयार्थे षष्ठीति आत्मनापरेण-स्वकीयेनान्येन च चीन-भुक्तान् प्रतिचरति । अर्थात् त्रयोदशसप्तपष्टिभागान् यान तान् चन्द्रः परेण सूर्यादिना चीर्णान् प्रतिचरति (प्रवेश परावर्तनत्वात् ) अन्ये च त्रयोदश सप्तषष्टिभागास्ते यान् चन्द्रः स्वयं परेण च चीर्णान् प्रतिचरतीति प्रतिपादयति-तेरस हवें अर्धमंडल में उसके सन्मुख गत होने से तत्पश्चात् पर्वतप्रदेश में साक्षात् पंद्रहवें अर्द्धमंडल में प्रविष्ट होकर कितनेक पर्यन्त समय वहां पर रहकर पुनः वहां प्रविष्ट होकर प्रथमक्षण के पश्चात् सर्वबाह्यानन्तर के समीपस्थ दूसरे मंडल के सन्मुख चंद्र गमन करता है, तत्पश्चात् उसी सर्वबाह्य मंडल के अनन्तरवें दसरे अर्धमंडल में गमन करता हुवा विवक्षित होता है। अतएव अधिकृत सूत्र कहते हैं, जिस प्रकार चंद्र तीसरे अयन में गमन करे तब प्रथम मेरु की पश्चिमदिशा में प्रवेश करता है, तत्पश्चात् बाह्यानन्तर मंडल के व्यवधान विना के पूर्वभाग में रह कर पीछले अधमंडल का सडसठिया इकतालीस भाग वे होते हैं, जिनको चंद्र अपने या अन्य ने, (आत्मनः परस्य) इस स्थान में तृतीया के अर्थ में षष्ठी विभक्ति हुई है, मुक्त किये हुवे को पुनः उपभुक्त करता है । अर्थात् जो सडसठिया तेरह भाग को सूर्यादि ने उपभुक्त किये है उसको चंद्र प्रतिचरित करता है। (प्रवेशपरावर्तन होने से) दूसरा सडसठिया तेरह भाग है कि जिसको स्वयं चंद्र ने व्याप्त किये हुवे होते हैं, પ્રદેશમાં સાક્ષાત ચંદ્રમા અર્ધમંડળમાં પ્રવેશ કરીને કેટલાક સમય ત્યાં રહીને ફરીથી બીજીવાર પ્રવેશ કરીને પહેલીક્ષણની પછી સર્વબાહ્યવંતરના સમીપસ્થ બીજા મંડળની સમુખ ચંદ્ર ગમન કરે છે. તે પછી એ જ સર્વબાહ્ય મંડળના પછીના બીજા અર્ધમંડળમાં ગમન કરતે વિવક્ષિત થાય છે. તેથી અધિકૃત સૂત્ર કહે છે. જે પ્રમાણે ચંદ્ર ત્રીજા અયનમાં ગમન કરે ત્યારે પહેલાં મેરૂની પશ્ચિમ દિશામાં પ્રવેશ કરે છે. તે પછી બાહ્યા નંતર મંડળના વ્યવધાન વિનાના પૂર્વ ભાગમાં રહીને પાછલા અર્ધમંડળના સડસઠિયા એકतालीसमा थाय छे. देने में पाते जीये (आत्मनः परस्य) 0 आणे त्री વિભક્તિના અર્થમાં છઠ્ઠી વિભક્તિ થઈ છે. ભગવેલાને ફરીથી ઉપભુત કરે છે. અર્થાત્ જે સડસઠિયા તેરભાગને સૂર્યાદિએ ભગવેલા હોય તેને ચંદ્ર ફરીથી ભોગવે છે. (પ્રવેશ પરાવર્તન હોવાથી) બીજો સડસઠિયા તેરમે ભાગ છે કે જેને સ્વયં ચંદ્ર વ્યાપ્ત કરેલ
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |