Page Text
________________
७०४
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
चिणं चरइ' तावत् द्वितीयायनगते चन्द्रे पौरस्त्याद् भागात् निष्क्रामति स चतुः पञ्चशतानि यानि चन्द्रः परस्य चीर्णानि परिचरति सप्तत्रयोदशकानि यानि चन्द्रः आत्मना चीर्णानि चरति तावदिति पूर्ववत् द्वितीययनगते - द्वितीयचारं प्राप्ते - पक्षयोः सन्धौ स्थिते चन्द्रे पौरस्त्याद् भागात् सर्वाभ्यन्तरमण्डलस्य पूर्वभागात् निष्क्रामति-बहिर्गन्तुं प्रवृत्तो भवति, अर्थात् सर्वाभ्यन्तरमण्डलस्य पौरस्त्ये भागे चारं चरतीत्यर्थः तत्र सप्तचतुःपञ्चाशत्कानि मण्डलस्य भवन्ति यानि चन्द्रः परेण सूर्यादिग्रहेण चीर्णानि प्रतिचरति, परस्येति तृतीयार्थे षष्ठीवर्त्तते, अतः परेण चीर्णानीत्यवधेयम् । तच सप्तत्रयोदशकानि तादृशानि भवन्ति यानि चन्द्र आत्मनैव-स्वकीयेनैव चीर्णानि प्रतिचरति । अत्र भावना प्रोच्यते - मेरोः पूर्वस्यां दिशि यो भागः स पौरस्त्यः पूर्वभागो वा कथ्यते यश्चापरस्यां दिशि गतो भागः स पाश्चात्यः पश्चिमभागो वा परिगीयते, तत्र पूर्वभागे सप्तस्वपि द्वितीयादिषु एकान्तरितेषु मण्डलेषु चतुर्द्दश पर्यन्तेषु सप्तषष्टिभागप्रविभक्तेषु प्रत्येकं चतुःपञ्चाशतं सप्तषष्टिभागान् चन्द्रः पडिचरइ सत्त तेरस गाई चंदे अप्पणो चिण्णं चरइ) दूसरे अयन को प्राप्त अर्थात् दूसरा चार को प्राप्त करता हुवा माने पक्ष की सन्धि में रहा हुवा चंद्र सर्वाभ्यन्तरमंडल के पूर्व भाग से बाहर जाने के लिये प्रवृत्त होता है । अर्थात् सर्वाभ्यन्तरमंडल के पूर्व भाग में गमन करता है । वहां पर मंडल का सडसठिया चोपन भाग मंडल का होता है । जिनको चंद्र सूर्यादि ग्रह से भुक्त को भोगते हैं । परस्य यहां तृतीया के अर्थ में षष्ठी कही है। अतः दूसरों से उपभुक्त ऐसा समझें । तथा सात तेरह भाग ऐसे होते हैं जिसको चंद्र स्वयं ही चीर्ण करते हैं ।
1
अब इसकी भावना दिखलाई जाती है - मेरू की पूर्व दिशा में जो भाग है, वह पूर्व भाग कहा जाता है, जो भाग पश्चिमदिशा में रहा हुवा है, वह पश्चिम भाग कहा जाता है । उसमें पूर्व भाग में द्वितीयादि सातों एकान्तरित
जाई चदे परस्स चिष्ण पडिचरइ सत्ततेरसगाई' च दे अप्मणो चिण्गं पडिचरइ) श्रील અયનને પ્રાપ્ત થયેલ એટલેકે બીજા ચારને પ્રાપ્ત કરતા એટલેકે પક્ષની સ`ધીમાં રહેલ ચંદ્ર સર્વાભ્યંતર મ’ડળના પૂર્વ ભાગથી બહાર જવા માટે પ્રવૃત્ત થાય છે. અર્થાત્ સન્યતર મડળના પૂર્વ ભાગમાં ગમન કરે છે. ત્યાં મડળના સડસડયા ચાપનભાગ મંડળના થાય છે. જેને ચંદ્ર સૂર્યાગ્રિહાએ ભાગવેલને ફરી ભગવે છે. પચ અહીં તૃતીયાના અર્થ”માં છઠ્ઠીવિભક્તિ કહેલ છે. તેથી ખીજાએ ઉપભુક્ત ભાગવેલ એમ સમજવું તથા સાત તેરભાગ એ રીતે થાય છે. જેને ચંદ્ર સ્વયં ચીણુ` કરે છે.
હવે આની ભાવના અતાવવામાં આવે છે. મેરૂની પૂર્વ દિશામાં જે ભાગ છે તે પૂર્વભાગ કહેવાય છે. જે ભાગ પશ્ચિમ દિશામાં રહેલ છે. તે પશ્ચિમભાગ કહેવાય છે. તેમાં પૂર્વભાગમાં દ્વિતીયાદિ સાતે એકાન્તરિત ચૌદ પર્યન્તના મંડળમાં બયિા ભાગથી
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |