SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 708
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ८१ त्रयोदश प्राभृतम् ६९७ ६७) अद्धमासाओ ते चंदे चंदेणं अद्धमासेण किमधिकं चरइ' तावत् नाक्षत्रार्द्धमासात् ते चन्द्र श्रान्द्रेण अर्द्धमासेन किमधिकं चरति ? || - तावदिति पूर्ववत् ते - तव मते भगवन् ! नाक्षत्रात्पूर्वप्रतिपादित लक्षणविशिष्टान्नक्षत्रार्द्धमासात् - मासार्द्धप्रमाणात् चान्द्रेणार्द्धमासेन - तिथ्यात्मकेन पक्षस्वरूपेण चन्द्रः किमधिकं - कियदधिकं मण्डलं चरति - भुनक्ति ? इति कथय भगवन् ! ततो भगवानाह - 'ता एवं अद्धमंडलं चरई चत्तारि य सत्तद्विभागाईं अद्धमंडलस्स सत्तद्वि. भागं च एकतीसाए छित्ता गवभागाई' तावत् एकमर्द्धमण्डलं चरति चतुरश्च सप्तषष्टिभागान् अर्द्धमण्डलस्य सप्तषष्टिभागं च एकत्रिंशधा छित्वा नवभागान् ॥ - तावदिति पूर्ववत् चन्द्रः एकस्मिन् चान्द्रमासे नाक्षत्रार्द्धमासात् एकं सम्पूर्णमर्द्धमण्डलमधिकं चरति, तथा च द्वितीयस्यामण्डलस्य च चतुरः सप्तषष्टिभागान् एकस्य च सप्तषष्टिभागस्य एकत्रिंशधा विभक्तस्य सत्कान् नवभागान् अधिकं चरति - (१) एतावत्प्रमाणमधिकं चरतीर्थः ॥ कथमेतदवसीयत इति चेत् ? गणितप्रक्रिया प्रदर्श्यते-अत्रापि प्रथमप्रतिपादितपर्वमण्डलसंख्याबलादेव त्रैराशिकगणितप्रवृत्तिर्यथा यदि चतुर्विंशत्यधिकेन पर्वशतेन चन्द्रस्य अष्टषष्ट्यधिकहते हैं- (ता णक्खत्ताओ अद्धमासाओ ते चंदे चंदेणं अद्धमासेणं किमधिकं चरइ) हे भगवन् आपके मत से पूर्व प्रतिपादित लक्षण वाले नाक्षत्र अर्धमास से एवं तिथ्यात्मक पक्ष स्वरूप चांद्रार्धमास से चंद्र कितने अधिक मंडल का उपभोग करता है, सो कहिए उत्तर में श्रीभगवान् कहते हैं - ( ता एगं अद्धमंडलं चरई चत्तारिय सत्तट्ठिभागाई अद्भूमंडलस्स सत्तद्विभागं च एकतीसाए छिन्ता णवभागाई) चंद्र एक चांद्रमास में नाक्षत्र अर्धमास से संपूर्ण एक अर्धमंडल अधिक गमन करता है, तथा दूसरा अर्धमंडल से सडसठिया चार भाग तथा सडसठिया एक भाग का इकतीस भाग का नवभाग अधिक जाता है, (११) इतना प्रमाण अधिक संचरण करता है । यह किस प्रकार से होता है ? इस के लिये गणित प्रक्रिया कहते हैं - यहां पर भी प्रथम प्रतिपादित पर्वमंडल की संख्या के बलसे ही त्रैराशिक गणित प्रवृत्ति इसप्रकार होती है मासाओ ते चंदे च देणं अद्धमासेणं किमधिकं चरइ) हे भगवन् ! आपनाभतथी पूर्व પ્રતિપાતિ લક્ષણવાળા નાક્ષત્ર અમાસથી અને તિથ્યાત્મક પક્ષસ્વરૂપ ચાંદ્રા માસથી ચંદ્ર કેટલા અધિક મંડળના ઉપભોગ કરે છે? તે કહેા, આના ઉત્તરમાંશ્રીભગવાન્ કહે છે.(ता एगं अद्धमंडल चाइ चतारि य सत्तट्टिभागाई अद्धमं डलरस सत्तट्टिभागं च एकतीसाए छित्ता णवभागाई) चंद्र यांद्रमासमां नाक्षत्र अर्धभासथी संपूर्ण मे अर्धमंड વધારે ગમન કરે છે, તથા બીજા અ`મંડળથી સડસઢિયા ચારભાગ ૪ તથા સડસસયા એક ભાગના એકત્રીસ ભાગના નવભાગ વધારે જાય છે. ૧ારેં ૬૭, આટલું પ્રમાણુ વધારે સચરણ કરે છે. આ કેવી રીતે થાય છે? આ માટે ગણિતપ્રક્રિયા કહે છે. અહીં પશુ પહેલાં પ્રતિપાદન કરેલ પÖમંડળની સખ્યાના ખળથીજ ઐરાશિક ગણિત પ્રવૃત્તિ શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
SR No.006352
Book TitleAgam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi
Original Sutra AuthorN/A
AuthorGhasilal Maharaj
PublisherA B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
Publication Year1982
Total Pages1111
LanguageSanskrit, Hindi, Gujarati
ClassificationBook_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti
File Size77 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy