Page Text
________________
६३०
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे बावद्विभागं च सत्तढिहा छेत्ता वीसं चुणियाभागा सेसा' मूलस्य षट्मुहूर्ताः, अष्टापञ्चाशच्च द्वापष्टिभागा मुहूर्तस्य, द्वापष्टिभागं च सप्तषष्टिधा छित्वा विंशतिश्चूर्णिका भागाः शेषाः ॥ चतुर्थावृत्तिप्रवर्तनकाले मूलनक्षत्रस्य षड्मुहूर्ताः, एकस्य च मुहूर्तस्याष्टापश्चाशद् द्वापष्टिभागाः एकस्य च द्वापष्टिभागस्य विंशतिः सप्तषष्टिभागाः-(६ ) एतत्तुल्येषु मुहूर्तादिषु शेषेषु सत्सु तत्रैव वत्तेमान श्चन्द्रो भवति चतुर्थावृत्तिप्रवर्तनकाले इत्यर्थः।।
अत्र गणितभावना यथा-यतो हि चतुर्थी माघमासभाविनी आवृत्तिः पूर्वप्रदर्शितक्रमापेक्षया अष्टमी आवृत्तिः किल स्यात् अतस्तत्स्थाने अष्टको धियते स च मूलो तगाथा क्रमेण रूपोनो विधेयः, ८-१%७ जातः सप्तकरूपो गुणकः, अनेन गुणकेन स एव पूर्वोक्तो ध्रुवराशिस्त्रिसप्तत्यधिकानि पञ्चशतानि मुहूर्तानाम्, एकस्य च मुहूर्तस्य पत्रिंशद् द्वापष्टिभागाः, एकस्य च द्वापष्टिभागस्य षट् सप्तषष्टिभागा गुणनीयाः-(५७३ )x७ =(४०११ ) गुणनाजातानि गुणनफलानि एकादशोत्तराणि चत्वारिंशच्छतानि मुहुत्तस्स बावहिभागं च सत्तट्टिहा छेत्ता वीसं चुणिया भागा सेसा) चौथी
आवृत्ति के प्रवर्तन काल में मूल नक्षत्र का छ मुहर्त तथा एक मुहर्त का बासठिया अठावन भाग तथा बासठिया एक भाग का सडसठिया वीस भाग (६ ) इतने प्रमाण के मुहूर्तादि शेष रहने पर चंद्र चौथी आवृत्ति के प्रवर्तन काल में वहां पर वर्तमान रहता है।
अब इसकी गणित प्रक्रिया दिखलाई जाती है-चौथी माघमास भाविना आवृत्ति पूर्वप्रदर्शित क्रम की अपेक्षा से आठवीं आवृत्ति होती है। अतः उसके स्थान में आठ लेवें, उसको मूल कथित गाथा के क्रम से रूपोन करे ८-१=७ रूपोन करने से सात होता है। इस सात रूप गुणक से वह पूर्व कथित ध्रुवराशि जो पांच सो तिहत्तर मुहूर्त तथा एक मुहूर्त का बासठिया छत्तीस भाग तथा बासठिया एक भाग सडसठिया छ भाग को गुणा करे (५७३॥ई। सत्तद्विहा छेत्ता वीसं चुण्णियाभागा सेसा) योथी मावृत्तिना प्रपतनमा भूनक्षत्रना છ મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તના બાસડિયા અઠાવન ભાગ તથા બાસઠિયા એક ભાગના સડસઠિયા વીસ ભાગ (૬૨ફા૨૪) આટલા પ્રમાણન મુહૂતદિ શેષ રહે ત્યારે ચંદ્ર ચોથી આવૃત્તિના પ્રવર્તન કાળમાં ત્યાં વર્તમાન રહે છે.
હવે આની ગણિત પ્રક્રિયા બતાવવામાં આવે છે. જેથી માઘમા સભાવિની આવૃત્તિ પહેલાં પ્રદર્શિત ક્રમની અપેક્ષાએ આઠમી આવૃત્તિ થાય છે. તેથી તેના સ્થાનમાં આઠ લેવા તેને મૂળમાં કહેલ ગાથાના કમથી રૂપોન કરવા ૮-૧-૭ રૂપન કરવાથી સાત થાય છે. આ સાતરૂપ ગુણકથી તે પૂર્વકથિત યુવરાશિ જે પાંચસો તેતેર મુહૂર્ત તથા એક મુહૂર્તન બાસડિયા છત્રીસ ભાગ તથા બાસડિયા એક ભાગના સડસડિયા छमागनी शु २ ४२। (५७ )+७=(४०११।३५२।३३,१७) शु.२ ४२वाथी
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |