________________
५४६
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे
ता एएसि णं पंचण्डं संवच्छराणं पंचमं वासिक्किं आउट्ठि चंदे के णक्खत्तेणं जोएइ ?, ता पुवाहिं फग्गुणीहिं, पुव्वा फग्गुणीणं बारसमुहुता सत्तालीस च बावट्टिभागा मुहुत्तस्त बावट्टिभागं सत्तट्टहा छेत्ता तेरस चुणिया भागा सेसा, तं समयं च सूरे केगं णकखत्तेणं जोएइ ?, ता पूसेणं पूसस्स तं चेत्र || सू० ७६ ॥
छाया - तत्र खलु इमाः पञ्चवार्षिक्यः पञ्चमन्त्य आवृत्तयः प्रज्ञप्ताः तावत् एतेषां खलु पञ्चानां संवत्सराणां प्रथमां वार्षिकीमावृत्तिं चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावद् अभिजिता, अभिजितः प्रथमसमयः खलु, तस्मिन् समये च खलु सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावत् पुष्येण, पुष्यस्य एकोनविंशतिर्मुहूर्त्ताः त्रिचत्वारिंशच्च द्वाषष्टिभागाः मुहूर्त्तस्य द्वाषष्टिभागं च सप्तषष्टिधा छत्वा त्रयस्त्रिंशच्चूर्णिकाभागाः शेषाः ॥ तावदेतेषां खलु पञ्चानां संवत्सराणां द्वितीयां वार्षिकीमावृर्त्ति चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावद् मृगशिराभिः, मृगशिरस मेकादशमुहूर्त्ता एकोनचत्वारिंशच्च द्वाषष्टिभागाः मुहूर्त्तस्य द्वाषष्टिभागं च सप्तपष्टिधा छत्वा त्रिपञ्चाशच्चूर्णिकाभागाः शेषाः । तस्मिन् समये च सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावत् पुष्येण, पुष्यस्य खलु तथैव यथा प्रथमया || तावदेतेषां खलु पञ्चानां संवत्सराणां तृतीयां वार्षिकीमावृत्ति चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावत् विशाखाभिः विशाखानां त्रयोदशमुहूर्त्ताः चतुःपञ्चाशच्च द्वाषष्टिभागा मुहूर्त्तस्य द्वाषष्टिभागं च सप्तषष्टिधा छित्वा चत्वारिंशच्च चूर्णिकाभागाः शेषाः । तस्मिन् समये च खलु सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावत् पुष्येण पुष्यस्य तथा चेव || ३|| तावत् एतेषां खलु पञ्चानां संवत्सराणां चतुर्थी वार्षिकीमावृत्ति चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावदेवतीभिः, रेवतीनां पञ्चविंशतिमुहूर्त्ता द्वाषष्टिभागा मुहूर्त्तस्य द्वाषष्टिभागं च सप्तषष्टिधा छित्वा द्वात्रिंशच्चूर्णिकाभागाः शेषाः, तस्मिन् समये खलु सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावत् पुष्येण, पुष्यस्य तथा चैव ॥४॥ तावदेतेषां खलु पञ्चानां संवत्सराणां पञ्चमीं वार्षिकीमावृत्ति चन्द्रः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावत् पूर्वाभिः फाल्गुनीभिः पूर्वाफाल्गुनीनां द्वादशमुहूर्त्ताः सप्तचत्वारिंशच्च द्वाषष्टिभागा मुहूर्त्तस्य द्वाषष्टिभागं च सप्तषष्टिधा छित्वा त्रयोदशचूर्णिकाभागाः शेषाः । तस्मिन् समये च खलु सूर्यः केन नक्षत्रेण युनक्ति ?, तावत् पुष्येण, पुष्यस्य तथाचैव ।। सू० ७६ ॥
,
टीका - पञ्चसप्ततितमे सूत्रे पडृतूनां पडवमरात्राणां पडतिरात्राणां च विचारविनिवेशं सविस्तरं प्रपञ्चं सोदाहरणं च विविच्य सम्प्रति षट्सप्ततितमेऽस्मिन् अर्थाधिकारसूत्रे सूर्या
टीकार्थ- पचहत्तर सूत्र में छह ऋतुओं के छह अवमरात्र-क्षय तिथि की छह अतिरात्र - वृद्धि तिथि की विचारणा सविस्तर सयुक्तिक उदाहरण पूर्वक ટીકા-૫ ચાતરમા સૂત્રમાં છ રૂતુઓની છ અવમાત્ર-ક્ષય તિથિની અને છ અતિરાત્રવૃદ્ધિ તિથીની વિચારણા વિસ્તારપૂર્વક યુક્તિ અને ઉદાહરણ સાથે વિવેચન કરીને હવે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨