Page Text
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७५ द्वादश प्राभृतम् आ नक्षत्रमशुद्धं स्यात् । अतः सिद्धयति यत नवचतुस्त्रिंशदधिकशतभागान आनक्षत्रसत्कान् सूर्योऽवगाह्य त्रिंशत्तमं स्वकीयमृतं परिसमापयतीत्युपपद्यत इति ॥ एवमत्र प्रतिसूर्या परिसमाप्तौ चन्द्रनक्षत्रयोगं सूर्यनक्षत्रयोगं च परिज्ञाय सम्प्रति चन्द्रर्तपरिज्ञानार्थ पूर्वमत्रचन्द्रप्नां चत्वारि शतानि धुत्तराणि-४०२ एतावन्तो युगे चन्द्रस्य ऋतवो भवन्ति । तथाहि-एकस्मिननक्षत्रपर्याये चन्द्रस्य पद ऋतवो भवन्ति । एकस्मिन् पञ्चवर्षात्मके युगे च चन्द्रस्य नक्षत्रपर्यायाश्च सप्तपष्टि भवन्ति, तेन सप्तषष्टिः पभिर्गुण्यते ६७४६=४०२ जातानि धुत्तराणि चत्वारि शतानि, एतावन्तो युगे चन्द्रस्य ऋतवो भवन्ति । उक्तं च ग्रन्थान्तरे
'चत्तारि उउ सयाई विउत्तराई जुगंमि चंदस्स' छाया-चत्वारि ऋतुशतानि धुत्तराणि युगे चन्द्रस्य ॥ एकस्मिन् पञ्चवर्षात्मके युगे खलु चन्द्रस्य द्युत्तराणि चत्वारि शतानि ऋतको भवन्तीत्यर्थः । एकैकस्य चन्द्रौः परिमाणं परिपूर्णा श्चत्वारोऽहोरात्राः पञ्चमस्य चाहोरात्रस्य सप्तत्रिंशत् सप्तपष्टिभागा इति ४ तथासे आर्द्रा नक्षत्र का शोधनक शोधित नहीं हो सकता है. अतः यहां पर आदी नक्षत्र विना शोधित रहता है, इससे यह सिद्ध होता है कि-आर्द्रा नक्षत्र संबंधी एकसो चोतीस अधिक नव भागों को सूर्य उपभुक्त करके तीसवीं सूर्य ऋतु को समाप्त करता है, इसी प्रकार यहां पर प्रत्येक सूर्य ऋतु की समाप्ति में चंद्रनक्षत्रयोग एवं सूर्यनक्षत्र का योग जानकर अब चंद्र ऋतु को जानने के लिये प्रथम चारसो दो चंद्र ऋतु ४०२ एक युग में चंद्र की ऋतुएं होती है। जैसे की-एक नक्षत्र पर्याय में चंद्र की छ ऋतुएं होती है, पांच वर्ष वाले एक युग में चंद्र नक्षत्र पर्याय सरसठ होते हैं, अतः सडसठ को छह से गुणा करे ६७४६-४०२ तो चारसो दो इतनो एक युग में चंद्र की ऋतुएं होती है, ग्रन्थान्तर में कहा भी है-(चत्तारी उउ सयाई विउत्तराई जुगंमि चंदस्स) इस प्रकार एक युग में चंद्र की चारसो दो ऋतुए होती है एक एक चंद्रऋतु શોધિત કરવાથી નવ શેષ રહે છે. આ સંખ્યામાંથી આદ્રા નક્ષત્રનું શોધનક શુદ્ધ થઈ શકતું નથી તેથી અહીં આદ્રા નક્ષત્ર શુદ્ધ થયા વિનાનું રહે છે. આનાથી એ ફલિત થાય છે કે આદ્રા નક્ષત્રના એકસો ત્રીસ અધિક નવ ભાગેને સૂર્ય ઉપગ કરીને ત્રીસમી ઋતુને સમાપ્ત કરે છે. એ જ પ્રમાણે અહીં દરેક સૂર્યની સમાપ્તિમાં ચંદ્રનક્ષત્રોગ અને સૂર્યનક્ષત્રમાં જાણીને હવે ચંદ્ર હતુઓને જાણવા માટે પહેલાં ૪૦રચારસો બે એકયુગમાં ચંદ્રની રૂતુઓ થાય છે. એક નક્ષત્ર પર્યાયમાં ચંદ્રની છ રૂતુઓ થાય છે. પાંચ વર્ષવાળા એક યુગમાં ચંદ્રના નક્ષત્ર પર્યાય સડસઠ થાય છે તેથી સડસઠનો છથી ગુણાકાર કરે ૬૭-૬=૩૦૨ ગુણાકાર કરવાથી ચારસોએ એક યુગમાં ચંદ્રની રૂતુઓ थाय छे. अन्य ग्रन्थमा यु ५७४ -(चत्तारो उउप्तयांई विउतराई जुगंमि चंदस्म) 241 ४थन પ્રમાણે એક યુગમાં ચંદ્રની હતુઓ ૪૦૨ ચાર બે થાય છે. એક એક ચંદ્રરતનું
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: 2
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |