Page Text
________________
सूर्यज्ञप्तिप्रकाशिका टीका सू० ७३ द्वादशप्राभृतम् । रात्रिन्दिवानां भवति, तथा च एकोनविंशतिश्च-१९ मुहुर्ता भवन्ति, एकस्य च मुहूर्तस्य सप्तपश्चाशद द्वापष्टिभागा भवन्ति- । एकं च द्वापष्टिभागं सप्तपष्टिधा छित्वा-सप्तषष्टया विभज्य तस्य च पञ्चपञ्चाशत् चूर्णिकाभागाः- अर्थात् सम्पूर्णस्यैकस्य युगस्य सावयवपरिमाणं खलु-१७९१ । १९ ।। एतत्तुल्येन सावयवेन रात्रिन्दिवपरिमाणेन संपूर्णमेकं युगं परिपूर्ण भवतीति भगवतः सोपपत्तिकं कथनं तावद् गणितप्रकियया दशेयामि-यतोहि-सम्पूर्ण युगं नाक्षत्रादि पञ्चसम्वत्सरपरिमाणतः सम्पद्यते इत्युक्तं प्राक् तेन नाक्षत्रादि पञ्चानां संवत्सराणा मेकत्र मिलनेन यथोक्तं युगपरिमाणं समुत्पद्यते, इत्यनया युक्त्या तेषामेव नाक्षत्रादि पञ्चानां संवत्सराणां पृथक पृथक् परिमाणं संकलनीयमिति पूर्वसूत्रे तेषां परिमाणं परिभावितं वर्तते-यथा प्रथमस्य नाक्षत्रसंवत्सरस्य परिमाणं खलु सप्तविंशत्यधिकानि त्रीणि शतानि-३२७ रात्रिन्दिवानाम् , एकस्य च रात्रिन्दिवस्य एकपञ्चाशत् सप्तषष्टिभागाः- अर्थात् नाक्षत्रसंवत्सरपरिमाणम्-३२७+ ततो द्वितीयस्य युग का परिमाण सत्रह सौ इकाणवें १७९१ अहोरात्र तथा उन्नीस मुहर्त एवं एकमुहूर्त का बासठिया सतावन भाग होता है । तथा बाठिया एक भाग का सडसठ भाग करके उसका पचपन चूणिका भाग अर्थात् संपूर्ण एक युग का सावयव परिमाण=१७९१।१९।। इतना सावयव अहोरात्र परिमाण से संपूर्ण एक युग का परिमाण होता है । श्री भगवान के सोपपत्तिक कथन को गणितप्रक्रिया से दिखलाते हैं-जैसे कि-संपूर्ण युग नाक्षत्रादि पांच संवत्सरों के परिमाण से संपन्न होता है, इसप्रकार पहले कहा ही है। अतः नाक्षत्रादि पांचों संवत्सरों का परिमाण को एकत्र करने से यथोक्त युग का परिमाण हो ही जायगा, इसप्रकार की इस युक्ति से उन नाक्षत्रादि पांचो संवत्सरों का पृथक पृथक परिमाण का संकलन करलेना चाहिये। पूर्वसूत्र में उनका परिमाण कह ही दिया है। जैसे कि-पहला नाक्षत्रसंवत्सर का परि (नो युग) सेपू युनु परिभा सत्तरसो २४॥ १७८१, महासत्र तथा सास મુહૂર્ત અને એક મુહૂર્તન બાસઠિયા સત્તાવન ભાગ પણ થાય છે તથા બાસઠિયા એક ભાગના સડસઠ ભાગ કરીને તેના પંચાવન ચૂર્ણિકા ભાગ રૂપક અર્થાત્ એક યુગનું સાવયવ પરિમાણ ૧૭૯૧nલાદ ઝરે આટલા સાવયવ અહોરાત્ર પરિમાણથી રપૂર્ણ એક યુગનું પરિમાણ થાય છે. શ્રીભગવાનના પપત્તિક કથનનું સમર્થન ગણિત પ્રક્રિયાથી બતાવે છે–જેમકે–સંપૂર્ણ યુગ નક્ષત્રાદિ પાંચ સંવત્સરના પરિમાણથી સંપન્ન થાય છે. આ પ્રમાણે પહેલા કહેવામાં આવેલ જ છે. તેથી નક્ષત્રાદિ પાંચે સંવત્સરનું પરિમાણ મેળવાથી ચોક્ત રીતે યુગનું પરિમાણ થઈ જાય છે. આ રીતની આ યુક્તિથી એ નાક્ષત્રાદિ પાંચે સંવત્સરોના અલગ અલગ પરિમાણને મેળવી લેવું જોઈએ. પૂર્વસૂત્રમાં તેમનું પરિમાણ કહેલ છે. જેમકે-પહેલા નાક્ષત્રસંવત્સરનું પરિમાણ ત્રણસો સત્યાવીસ ૩૨૭ અહેરાત્ર
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
| SR No. | 006352 |
| Book Title | Agam 16 Upang 05 Surya Pragnapti Sutra Part 02 Sthanakvasi |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ghasilal Maharaj |
| Publisher | A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti |
| Publication Year | 1982 |
| Total Pages | 1111 |
| Language | Sanskrit, Hindi, Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_suryapragnapti |
| File Size | 77 MB |