________________
सूर्यज्ञतिप्रकाशिका टीका सू० ६६ दशमप्राभृतस्य द्वाविंशतितम प्राभृतप्राभृतम्
२४१
सत्तालीसं भागे उक्कोवइत्ता एत्थ णं से सूरे चरिमं बावडिं अमावास जोएड' तावत् यस्मिन् खलु देशे सूर्यअरमां द्वापष्टिम् अमावास्यां युनक्ति तस्मात् अमावास्यास्थानात् मण्डलं चतुविंशतिकेन शतेन छत्वा सप्तचत्वारिंशतं भागान् उत्कोस्य अत्र खलु स सूर्यश्वरमां द्वाषष्टिममावास्यां युनक्ति । ता-तस्मात् तत्र सूर्यस्यामावास्यापरिसमाप्तिमण्डलप्रदेश विचारे 'जंसि णं देसंसि' यस्मिन् खलु देशे - यस्मिन मण्डलप्रदेशे स्थितः सन् सूर्यश्वरमां द्वाषष्टितमाम - मावास्यां परिसमापयति तस्मादमावास्यापरिसमाप्तिप्रदेशात् परतः स्थितं यन्मण्डलं तच्चतुविंशत्यधिकेन शतेन विभज्य तत्र प्रथमं चत्वारिंशतं भागान् 'उक्कोवइत्ता' उत्कोस्य - अवध्वस्य अन्यत्र संस्थाप्य, अत्रैव मण्डलप्रदेशे स्थितः सन् सूर्यः चरमां द्वाषष्टितमाममावास्यां युनक्ति-परिसमापयतीत्यवधेयम् । अवधार्य स्वशिष्येभ्य उपदिशेच्चेत्यर्थः । अत्राप्यङ्कोत्पादनप्रकारस्तु पौर्णमासी परिसमाप्तिप्रदेशवदेव ज्ञेय इति ॥ सू० ६६ ॥
चन्द्रः सूर्यो वा केन नक्षत्रेण युक्तः कां पौर्णमासीं परिसमापयतीत्याह
मूलम् - ता एएसि णं पंचहं संवच्छराणं पढमं पुष्णिमासिणि चंदे hi क्वत्ते जोइ ! ता धणिट्ठाहिं घणिद्वाणं तिष्णि मुहुत्ता एकूणवीसं च बावट्टिभागा मुहुत्तस्स वावट्टिभागं च सत्तट्टहा छेत्ता छेता सत्तावीसं भागे उक्कोवइत्ता एत्थ णं से सूरे चरिमं बावट्ठि अमावास जोएइ) सूर्य का अमावास्या समाप्ति मंडलप्रदेश की विचाणा में जिस मंडलप्रदेश में रहा हुवा सूर्य अन्तिम बासठवीं अमावास्या को समाप्त करता है उस अमावास्था समासिप्रदेश से पर रहा हुवा जो मंडलप्रदेश उसको एकसो चोवीस से विभक्त कर के उनमें से प्रथम चालीस भागों को ( उक्कोवइत्ता) एकतरफ रखकर इसी मंडलप्रदेश में रहा हुवा सूर्य अन्तिम बासठवीं अमावास्या को समाप्त करता है ऐसा जानकर स्वशिष्यों को इसप्रकार से उपदेश करें। यहां पर अंकोत्पादक गणितप्रक्रिया पूर्णिमा समाप्ति प्रदेश के कथनानुसार ही समझ लेना चाहिये ।। सू०६६ ।।
चरिमं बावट्ठि अमावासं जोएइ ताए अमावासहाणाए मंडलं चडवी सेणं सरणं छेत्ता सत्तावीसं भाग उक्कोवइत्ता एत्थ से सूरे चरिमं बावहिं अमावास जोएइ) सूर्यना अभावास्या સમાપ્તિ મંડળપ્રદેશની વિચારણામાં જે મડળપ્રદેશમાં રહેલ સૂ છેલ્લી બાસઠમી અમાસને સમાપ્ત કરે છે. એ અમાવાસ્યા સમાપ્તિ પ્રદેશથી પછી રહેલ જે મ`ડળ तेने खेडसो थोपीसथी विलात उरीने तेमांथी महेसां यासीस लागोने (उक्कोवइत्ता) એક તરફ રાખીને એજ મ`ડળ પ્રદેશમાં રહેલ સૂર્ય છેલ્લી માસઠમી અમાસને સમસ કરે છે. એ પ્રમાણે જાણીને પાતાના શિષ્યને એ પ્રમાણે ઉપદેશ કરવા અહી કાપાદક ગણિતપ્રક્રિયા પૂર્ણિમા સમાપ્તિ પ્રદેશના કથનાનુસારજ સમજી લેવી જોઇએ ।।સ. ૬૬ ૫
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર : ૨