________________
सूर्यप्रशप्तिसूत्रे प्रतिपादितानि सन्ति, तेन सप्तपष्टिखण्डीकृतस्य अहोरात्रगम्यस्य क्षेत्रस्य सत्काश्चन्द्रयोगयोग्या भागाः खलु शतमेकमद्धं च प्रत्येकमवगन्तव्याः १००६ एकैकस्मिंश्च विभागे त्रिंशद् भागपरिकल्पनायां त्रिंशद्गुणको भवेत् सार्द्धशतस्येति तथा क्रियते-(१००६) ४३०३०००+१५=३०१५ अत्र शतं त्रिंशता गुणितं सत् जातानि त्रीणि सहस्राणि, अर्द्ध च त्रिंशता गुणयित्वा द्वाभ्यां विभज्यते लब्धाः पञ्चदशेति सर्वमेलनेन जातानि पञ्चदशोत्तराणि त्रीणि सहस्राणि-३०१५ पूर्वोक्त द्वादशनक्षत्राणां सीमाविष्कम्भमानानीत्यर्थः। ॥९०६१॥
सीमाविष्कम्भमानं विविच्य सम्प्रतिकालविभागेन नक्षत्राणां योगमाह
मूलम्-ता एएसिणं छप्पपणाए णक्खत्ताणं किं सया पादो चदेण सद्धिं जोयं जोएंति, ता एएसि णं छप्पण्णाए गक्खत्ताणं किं सया सागं चंदेण सद्धिं जोयं जोएइ !, ता एएसि गं छप्पण्णाए णक्खत्ताणं किं सया दुहा पविसिय पविसिय चंदेण सद्धिं जोयं जोएइ !, ता एएसिणं छप्पण्णाए णक्खत्ताणं ण कि पि तं जं सया पाओ चंदेण सद्धिं जोयं जोएंति णो सया सागं चंदेण सद्धिं जोयं जोएंति, णो सया दुहओ पविसित्ता पविसित्ता चंदेण सद्धिं जोयं जोएंति, णण्णत्थ दोहिं अभियीहि, ता एएणं दो अभीयी पायंचिय चोत्तालीसं चोत्तालीसं अमावासं जोएंति णो चेव णं पुषिणमासिणि । सू० ६२॥ प्रतिपादत किया है, अतः सडसठ भागवाले अहोरात्र गम्य क्षेत्र का चंद्र के योग योग्य भाग एकसो एवं आधा प्रत्येक का होता है १०० एक एक विभाग में तीस भाग की कल्पना से गुणक तीस होते हैं अतः एकसो अर्धा भाग को तीस से गुणन करे १००:४३०=३०००+१५-३०१५ यहां पर सौ को तीस से गुणा कर के दो से भाग करे तो पंद्रह लब्ध होते हैं ये दोनों को मिलाने से तीन हजार पंद्रह हो जाते हैं ३०१५ इस प्रकार पूर्वोक्त बारह नक्षत्रों का सीमाविष्कम्भमान प्रतिपादित किया है ॥सू. ६१॥ અહોરાત્ર ગમ્ય ક્ષેત્રને ચંદ્રના ગ ગ્ય ભાગ એકસો અને અર્ધી દરેકને થાય છે, ૧૦૦ એક એક વિભાગમાં ત્રીસ ભાગની કલ્પનાથી ગુણક ત્રીસ ભાગ થાય છે. તેથી એકસો અધ ભાગને ત્રીસથી ગણવામાં આવે ૧૦૦-૩૦=૨૦૧૫ અહીંસને ત્રીસથી ગુણવાથી ત્રણ હજાર થાય છે. તથા અર્ધાને ત્રીસથી ગુણીને બેથી ભાગ કરવાથી પંદર લબ્ધ થાય છે. આ બન્નેને મેળવવાથી ત્રણ હજાર પંદર થઈ જાય છે. ૩૦૧૫ આ રીતે પૂર્વોક્ત બાર નક્ષત્રનું સીમાવિષ્ઠભમાન પ્રતિપાદિત કરેલ છે. તે સૂ. ૬૧ છે
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૨
