________________
सूर्यप्रज्ञप्तिसूत्रे सर्वत्रापि इत्थमेव ज्ञातव्यमिति प्रथमस्य प्राभृतस्याशयः। १ 'तिरिच्छा किं च गच्छइ २ तिर्यक् कथं वा गच्छति ?, तिरसः तिर्यग् तिरश्वीनं वक्र वा कथं गच्छति ?, सूर्याचन्द्रमसौ सदा सरलगामिनौ, न च कदाचित् वक्रत्वं भजतः, तेनात्र तिर्यकपदेन दोलारूपा-अयनगतिरुक्ता भवेत् । कर्कान्तात् मकरान्तं कथं गच्छतीति स्याद्वा जम्बूद्वीपादौ कथं व्रजतीतिस्यात् वस्तुतस्तु इमं तिर्यग्लोकं स्वतेजसा प्रकाशयन् उदयास्तकालक्रमेण तेजसो वृद्धिक्षयरूपेण तिर्यग् तिरश्चीनं कथं गच्छतीति भावः (२) 'ओभासइ केवइयं ३' चन्द्रः सूर्यो वा कियत् क्षेत्रमवभासयति-प्रकाशयतीति तृतीयः प्रश्नः । 'सेयाइ किं ते संठिई ४' श्वेततायाः कथं ते संस्थितिः?, श्वेततायाः-चन्द्रसूर्ययोः प्रकाशस्य मर्यादा कीदृशीति चतुर्थः प्रश्नः ४ । प्रथम प्राभृत में कहने में आता है शेष सर्वत्र ऐसा समझलेना ऐसा प्रथम प्राभृत का आशय है १
(तिरिच्छा किं च गच्छइ) तिर्यक् तिरश्चीन याने वक्रगति किस प्रकार करता है ? अर्थात् सूर्य चन्द्र सदा सरल गमन करने वाले हैं, कदापि वे वक्रगति नहीं करते हैं अतः यहां पर दोलारूप अयनकी गति कही है ।
कर्क राशिसे मकर राशि में किस प्रकार गति करता है ? अथवा जम्बूद्वीपादि में किस प्रकार से गति करता है ? वस्तुतस्तु अपने तेज से इस तिर्यक लोक को प्रकाशित करता हुवा उदयास्त के कालक्रम से तथा तेजकी वृद्धिक्षय से किस प्रकार वक्र गति करता है ? इस प्रकार का भाव इस प्रश्न का है २
(ओभासइ केवइयं) ३ चन्द्रसूर्य कितने क्षेत्रको प्रकाशित करता है ? इस प्रकार का यह तीसरा प्रश्न है. ३
(सेयाई किं ते संठिई) ४ श्वेतता माने चन्द्र सूर्य के प्रकाश का किस प्रकार की मर्यादा है ? यह चौथा प्रश्न है ४ બધે આ પ્રમાણે સમજવું તેમ પહેલા પ્રાભૃતને ભાવ છે.
(तिरिच्छा किं च गच्छइ) तिय ति२श्चीन अर्थात् १४गति वा शते ४२ छ ? અર્થાત્ સૂર્યચંદ્ર સદા સરળ અર્થાત્ સીધું ગમન કરવાવાળા છે તેઓ કોઈ વાર વક્રગતિ કરતા નથી. તેથી અહીંયાં દેલા રૂ૫ અયનની ગતી કહેલ છે. શાળા
- કર્ક રાશીથી મકર રાશીમાં કેવી રીતે ગતિ કરે છે? વસ્તુતસ્તુ પિતાના તેજથી આ તિફ લેકને પ્રકાશિત કરતા થકા ઉદયાસ્તના કાળક્રમથી તથા તેજની વૃદ્ધિ ક્ષયથી કેવી રીતે વક્રગતિ કરે છે? આ રીતને ભાવ આ પ્રશ્નોને છે. સારા
(ओभासइ केवइयं३) यद्रसूर्य उदा क्षेत्रने प्रोशित ४२ छ ? को शतनी ! ત્રીજે પ્રશ્ન છે. ૩
(सेयाइ किं ते संठिई) श्वेतता मेट यद्रसूर्यना शिनी ॥ ५Rनी भया। छ१ मा यो प्रश्न छ. ॥४॥
શ્રી સુર્યપ્રજ્ઞપ્તિ સૂત્ર: ૧
