________________
प्रशापनासूत्रे असुरकुमारस्य असुरकुमारत्वे पुरस्कृताः भाविनः सन्ति ? भगवानाह-'गोयमा ! ' हे गौतम ! 'कस्सइ अस्थि, कस्सइ नत्थि' कस्यचिद्-असुरकुमारस्य भाविनः सन्ति, कस्यचिद् भाविनो न सन्ति, तत्रापि-' जस्सत्थि तस्स जहण्णेणं एको वा, दो वा, तिण्णि वा, उकोसेणं संखेजा वा, असंखेजा वा, अणंता वा' यस्य-असुरकुमारस्य सन्ति तस्य जघन्येन एको वा द्वौ वा यो वा, उस्कृष्टेन संख्येया वा असंख्येया वा अणंता वा भाविनः सन्ति तत्र संख्येयान् वारान् असुरकुमारत्वेन उत्पत्स्यमानस्य संख्येयाः, असंख्येयान् वारान् उत्पत्स्यमानस्य असंख्येयाः, अनन्तान् वारान् उत्पत्स्यमानस्य अनन्ता भाविनो वेदनासमुद्घाता भवन्ति, 'एवं नागकुमारत्ते वि जाव वेमाणियत्ते' एवम्-असुरकुमारत्वे इव नाग कुमारत्वेऽपि यावत्-सुवर्णकुमारत्वप्रभृतौ वैमानिकत्वान्ते च पूर्व वृत्तस्य असुरकुमारस्य
भगवान्-हे गौतम ! किसी के हैं, किसी के नहीं जिस के हैं उस के जघ. न्य एक, दो अथवा तीन है और उत्कृष्ट संख्यात, असंख्यात अथवा अनन्त है। इन में से जो संख्यात बार पुन: असुरकुमार अवस्था में उत्पन्न होगा, उस के संख्यात भावी वेदनासमुद्घात होंगे, जो असंख्यात वार उत्पन्न होगा उस की अपेक्षा से अनन्त भावो वेदनासमुद्घात होगे।
जैसे असुरकुमार के असुरकुमार-अवस्था में वेदनासमुद्घात कहे हैं, उसी प्रकार असुरकुमार के नागकुमार-अवस्था में भी यावत् वैमानिक अवस्था में भी अनन्त वेदनासमुदघात अतीत हुए हैं। भावी समुद्घात किसी के होते हैं, किसी के नहीं होते। जिस के होते हैं उस के जघन्य एक, दो या तीन तथा उस्कृष्ट संख्यात, असंख्यात अथवा अनन्त होते हैं।
जिस प्रकार असुरकुमार के नारक-पर्याय से लेकर वैमानिकपर्याय तक में वेदनासमुद्घात का निरूपण किया गया है, उसी प्रकार नागकुमार आदि के घेदनासमुद्घात का निरूपण भी समझ लेना चाहिए। तात्पर्य यह है कि સમુદ્રઘાત ભાવ હોય છે?
શ્રીભગવાન–હે ગૌતમ! કોઈના હાય છે, કેઇના નથી હોતા. જેમના હોય છે. તેમના જઘન્ય એક, બે અગર તે ત્રણ હોય છે અને ઉત્કૃષ્ટ સ ખ્યાત, અસંખ્યાત અથવા અન ત હોય છે. તે તેમનામાંથી જે સંખ્યાત વાર પુનઃ અસુકુમાર અવસ્થામાં ઉત્પન થશે, તેને સંખ્યાત ભાવી વેદના સમુદ્ઘત થશે. જે અસંખ્યાત વાર ઉત્પન્ન થશે તેના અસંખ્યાત અને જે અનન્તવાર અસુરકુમારના રૂપમાં ઉત્પન્ન થશે તેમની અપેક્ષાથી અનન્ત ભાવી વેદના સમુદ્ધાત થશે. જેમ અસુરકુમારના અસુરકુમાર અવસ્થામાં વેદના સમુદ્દઘાત કહ્યા છે, એ જ પ્રકારે અસુરકુમારના નાગકુમાર અવસ્થામાં પણ યાવતુ વૈમાનિક અવસ્થામાં પણ અનન્ત વેદના સમુદ્દઘાત અતીત થયેલા છે. ભાવી સમુદ્ઘત કેઈને થાય છે, કેઈના
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
