________________
प्रमेयोधिनी टीका पद ३६ सू० ३ नारकादीनां समुद्घातनिरूपणम्
९३९ सन्ति जघन्येन एको वा द्वौवा त्रयो वा, उत्कृष्टेन शतपृथक्त्यम्, कियन्तः पुरस्कृताः ? स्थात् संख्येयाः, स्याद् असंख्येयाः ।। सू० ३ ॥ ___टीका-अथ प्रत्येक नैरयिकादेः समुदायरूपस्य वेदनादि समुद्घातं प्ररूपयितुमाह-'नेर. इयाणं भंते ! केवइया वेयणासमुदाया अईया ?' हेभदन्त ! नैरयिकाणां कियन्तो वेदना समुद्घाता अतीताः भगवानाह-'गोयमा !' हे गौतम ! 'अणंता' अनन्ता वेदनासमुद्घाता नैरयिकाणामतीताः बहनामनन्तकालसंव्यवहारराशेरुवृत्तत्वात्, गौतमः पृच्छति-'केवइया पुरेक्खडा!' कियन्तो वेदनासमुदघाता नैरयिकाणां पुरस्कृता:-भाविनः सन्ति ? भगयानाह'गोयमा !' हे गौतम ! 'अणंता' अनन्ता वेदनासमुद्घाता नैरयिकाणां भाविनः सन्ति, बहनामनन्त कालभाविसंसारावस्थानसंभवात् 'एवं जाव येमाणियाणे' एवम्-नैरयिकाणामिय तिपिण वा) जघन्य एक दो या तीन (उक्कोसेणं सतपुहत्त) उत्कृष्ट शत पृथक्त्य दो सौ से नौ सौ तक (केवइया पुरेक्खडा ?) कितने आगामी हैं ? (सिय संखेजा, सिय असंखेजा) किसी अपेक्षा संख्यात, किसी अपेक्षा असंख्यात । ।सू ०३॥
टीकार्थ-अब समुदायरूप नारक आदि में वेदनासमुद्घात आदि का निरूपण करने के लिए कहते हैं
गौतमस्वामी-हे गौतम ! नारकों के वेदनासमुद्घात कितने अतीत हुवे हैं ?
श्री भगवान्-हे गौतम ! नारकों के वेदनासमुद्घात अनन्त अतीत हुए हैं क्योंकि बहुतों को व्यवहार राशि से निकले अनन्त काल हो चुका है।
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! नारकों के वेदनासमुद्घात भावो कितने हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! नारकों के भावी समुद्घात भी अनन्त हैं, क्योंकि बहुत-से नारक अनन्त काल तक संसार में स्थित रहेंगे।
नारको के समान असुरकुमार आदि भवनपतियों, पृथ्वीकायिक आदि स्यात् नथी (जइ अस्थि जपणेण एक्को या दो वा तिण्णि या) धन्य से ये मगर त्रय (उक्कोसेण सतपुहुत्तं) Bष्टशत यात्५ मसाथी नपसे सुधी (केवइया पुरेक्खडा) 32३॥ २॥ी छ ? (सिय संखेज्जा सिय असंखेज्जा) | मपेक्षा सध्यात અપેક્ષાએ અસંખ્યાત સૂ૦ ૩
ટીકાર્થ-હવે સમુદાયરૂપ નારકાદિમાં સમુદ્રઘાત આદિનું નિરૂપણ કરવાને માટે કહે છેશ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! નારકોના વેદનાસ મુદ્દઘાત કેટલા અતીત થયેલા છે?
શ્રી ભગવાન–હે ગૌતમ ! નારકોના વેદના સમુદ્રઘાત અનન્ત અતીત થયાં છે, કેમકે ઘણાઓને વ્યવહાર રાશિથી નિકળે અનન્તકાળ થઈ ગએલ છે.
શ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન્! નારકના વેદના સમુદ્દઘાત ભાવી કેટલા છે?
શ્રી ભગવાન હે ગૌતમ! નારકના ભાવી સમુદ્દઘાત પણ અનન્ય છે, કેમ કે ઘણા બધા નારક અનંતકાલ સુધી સંસારમાં સ્થિત રહેશે.
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫