________________
प्रमेयबोधिनी टीका पद ३६ सू० १ स मुद्घातनिरूपणम्
९१९ टीका-अथ समुद्घातसंख्यां प्ररूपयितुमाह-'कइ णं भंते ! समुग्घाया पणता?' हे भदन्त ! कति खलु समुद्घाता: प्रज्ञप्ताः ? भगवानाह-'गोयमा!' हे गौतम ! 'सत्तसमुग्धाया पण्णत्ता' सप्त समुद्घाताः प्रज्ञप्ताः, तानेव समुद्घातान् क्रमेणाह-'तं जहा वेयणा समुग्घाए १' तद्यथा-वेदनासमुद्घातः१, 'कसायसमुग्याए २' कषायसमुद्रातः २. 'मारणंतियसमुग्घाए ३' मारणान्तिकसमुद्घातः ३, 'वेउब्वियसमुग्याए ४' क्रियसमुद्घातः ४, 'तेयासमुग्घाए ५' तैनससमुद्घातः ५, आहारसमुग्याए ६' आहारसमुद्घातः ६, 'केवलि. समुग्याए ७' केालिसमुद्घातः ७, अथ कस्तावत् समुद्घातः कियत्कालपर्यन्तं भवतीति प्ररू वयितुमाह-'वेयणासमग्याए णं मंते ! कइसमइए पण्णत्ने ?' हे भदन्त ! वेदनास मुदघात: खलु कति सामयिकः-किगत्समप्रमाण:-कियत्कालपर्यन्तस्थितिकः प्रज्ञः ? भगवानाह'गोयमा! हे गौतम ! 'असंखेजसमइए अंगोमुहुत्तिए पण्णत्ते' वेदनासमुद्घातस्तावद् उत्कृसे उद्घात (आहारसत्रुग्याए) आहारकसमुद्यान (केवलिसमुग्याए) केवलि समुद्घात । ॥ सू० १॥
टीकार्थ-अब समुद्घातों की संख्या आदि की प्ररूपणा करते हैंगौतमस्वामी-हे भगवन् । समुदूघात कितने कहे गए हैं ?
भगवान्-हे गौतम ! समुद्घात सात कहे गए हैं, वे इस प्रकार हैं-(१) वेदनासमुद्घात (२) कषायसमुद्घात (३) मारणान्तिकसमुदघात (४) वैक्रियसमुद्घात (५) तैजससमुद्घात (६) आहारक समुद्घात और (७) केवलि समुद्घात।
अब यह प्ररूपणा की जाती है कि किस समुद्घात में कितना काल लगता है ?
गौतमस्वामी-हे भगवन् ! वेदना समुद्घात कितने काल का कहा गया है ?
भगवान्-हे गौतम ! अन्तर्मुहूर्त का कहा है और वह अन्तर्मुहर्त यहां સમુદ્દઘાત, કષાય સમુદઘાત, મારણતિક સમુદ્રઘાત, વૈક્રિય સમુદ્દઘાત, તેજસ સમુદ્રઘાત, આહાર સમુદુઘાત, કેવલિ સમુદ્દઘાત. સૂ૦ ના
ટીકાથ:-હવે સમુદ્રઘાતેની સંખ્યા વગેરેની પ્રરૂપણ કરવામાં આવે છેશ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! સમુદ્રઘાત કેટલા પ્રકારના કદા છે?
શ્રી ભગવાન્ હે ગૌતમ! સમુદ્રઘાત સાત કહાાં છે, તે આ પ્રકારે છે (૧) વેદના समुधात (२) ४ाय समुदधात (3) भाgilis समुद्धात (४) वैठिय समुद्धात (५) तेस समुधा 1 (6) माडार समुद्धात (७) zala सभुधात.
હવે આ પ્રરૂપણ કરાય છે કે કયા સમુદ્દઘાતમાં કેટલો સમય લાગે છેશ્રી ગૌતમસ્વામી–હે ભગવન ! વેદના સમુદ્રઘાત કેટલા સમયનો કહ્યો છે?
શ્રી ભગવાન -હે ગૌતમ ! અંતમુહૂર્તને કહ્યો છે અને તે અંતર્મુહૂર્ત અહીંયા અસંખ્યાત સમય સમજવું જોઈએ. આજ રીતે કષાય સમુદુઘાત, ભારણાંતિક સમુદૂઘાત,
શ્રી પ્રજ્ઞાપના સૂત્ર : ૫
